คู่มือผ้าฟุโรชิกิ ผ้าเอนกประสงค์แบบดั้งเดิมของญี่ปุ่น 〜แนะนำวิธีการห่อผ้าฟุโรชิกิที่กำลังได้รับความนิยมในฐานะถุงผ้าอีโค ขนาด ลวดลาย การใช้งานตามวัสดุ และสถานที่จำหน่าย〜

แม้แต่สำหรับชาวญี่ปุ่นเอง “ผ้าฟุโรชิกิ” ก็ยังให้ความรู้สึกโบราณอยู่บ้าง เทียบกับคนไทยเราก็อารมณ์ประมาณเห็นคนใช้ผ้าขาวม้านั่นเอง แต่จริง ๆ แล้ว ผ้าฟุโรชิกินั้นมีน้ำหนักเบาและสามารถพับให้เล็กได้ จึงได้รับความสนใจอีกครั้งในฐานะถุงผ้าอีโคหรือวัสดุห่อของขวัญที่ดูเก๋ไก๋ ฟุโรชิกิที่ดูเหมือนเป็นเพียงผ้าสี่เหลี่ยมธรรมดา แต่แท้จริงแล้วเป็นเครื่องมือที่มีประวัติศาสตร์และประเพณี หากรู้จักประยุกต์ใช้ให้ดีก็จะกลายเป็นผ้าสารพัดประโยชน์ที่ช่วยให้ชีวิตประจำวันสะดวกขึ้น บทความนี้จะพาไปรู้จักที่มาของชื่อฟุโรชิกิ เกร็ดความรู้ วิธีเลือกตามขนาดและวัสดุ รวมถึงแนะนำสถานที่ซื้อฟุโรชิกิ

※หากซื้อหรือจองสินค้าที่แนะนำในบทความนี้ อาจมีส่วนแบ่งรายได้บางส่วนคืนให้กับ FUN! JAPAN

ฟุโรชิกิคืออะไร? ความงามแบบญี่ปุ่นที่เปลี่ยนผ้าผืนเดียวให้กลายเป็นผ้า “ห่อ พกพา ตกแต่ง”

ฟุโรชิกิคืออะไร? ใช้ทำอะไร?

ผ้าฟุโรชิกิในช่วงปี 1955-1964 เป็นของใช้จำเป็นในชีวิตประจำวันสำหรับห่อกิโมโนหรือผ้าห่มให้เป็นเหมือนถุงหิ้ว หรือใช้ขนย้ายสิ่งของ ในบ้านญี่ปุ่นแต่ละหลังมักจะมีฟุโรชิกิสำรองไว้ประมาณ 20 ผืน ปัจจุบันนิยมใช้ถุงกระดาษหรือกระเป๋ามากกว่า หลายคนจึงไม่คุ้นเคยกับฟุโรชิกิและไม่รู้วิธีใช้งาน

ที่จริงแล้ว ผ้าที่ใช้ห่อกล่องเบนโตะก็ถือเป็นฟุโรชิกิ แม้จะมีขนาดเล็ก ปัจจุบันนิยมใช้ถุงหรือถุงผ้าสำหรับเบนโตะโดยเฉพาะ แต่การห่อกล่องเบนโตะด้วยฟุโรชิกิมีข้อดีหลายอย่าง 

• สามารถพกพาเบนโตะได้โดยไม่เอียง กล่องจะคงสภาพอยู่ในแนวราบ
• ห่อด้วยผ้าแน่นหนา ป้องกันฝาเปิดโดยบังเอิญ
• ช่วยป้องกันกล่องเบนโตะจากรอยขีดข่วน
• เมื่อคลายปมมัดออก สามารถใช้แทนผ้ารองจานหรือผ้าปูโต๊ะได้
• หากเปื้อนก็ใช้เป็นผ้าเช็ดได้
• การ “ห่อ” แสดงถึงความใส่ใจในอาหาร และการใช้ผ้าสวย ๆ ห่อจะทำให้มื้ออาหารสนุกยิ่งขึ้น

นอกจากห่อเบนโตะแล้ว ฟุโรชิกิยังมีวิธีใช้อีกมากมาย

• ใช้เป็นกระเป๋า: เปลี่ยนเป็นกระเป๋าหลากหลายแบบได้ตามวิธีผูกมัด ใช้งานได้ไม่จำกัด
• ใช้ห่อของขวัญ: กระดาษห่อของขวัญขาดง่าย แต่ฟุโรชิกิเป็นผ้าจึงไม่ต้องกลัวขาด และไม่ก่อให้เกิดขยะ ไม่ต้องใช้ริบบิ้นหรือเทป จึงเป็นการห่อของขวัญที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม
• ใช้ขนย้ายหรือเก็บของ: เวลาขนย้ายผ้าห่มหรือเสื้อผ้า ไม่ต้องใช้กล่องหรือกล่องเก็บของขนาดใหญ่ สามารถใช้ฟุโรชิกิแทนได้
• ใช้เป็นผ้ารองจานหรือผ้าปูโต๊ะ: เพียงปูลงไปก็สร้างบรรยากาศเก๋ ๆ เหมาะกับการใช้นอกสถานที่ด้วย
• ใช้เป็นของตกแต่งบ้าน: นอกจากใช้คลุมโซฟาหรือปลอกหมอนแล้ว ยังใช้แขวนผนังได้ โดยเฉพาะฟุโรชิกิลายญี่ปุ่น หากใส่กรอบแล้วแขวนจะกลายเป็นของตกแต่งบ้านที่สวยงาม พนักงาน FUN! JAPAN บางคนก็นำไปแขวนผนังตกแต่งบ้าน
• ใช้เป็นผ้าพันคอหรือผ้าคลุมไหล่: เวลาหนาวสามารถนำมาคลุมเข่าหรือพันคอ เหมาะสำหรับพกไปเที่ยวหรือกิจกรรมกลางแจ้ง

ผู้เขียนเองก็ใช้ฟุโรชิกิลายญี่ปุ่นแบบรีเวอร์สิเบิลเป็นประจำ เวลาท่องเที่ยวจะใช้รวบรวมเสื้อผ้าในกระเป๋าเดินทาง สามารถเปลี่ยนวิธีห่อให้เหมาะกับขนาดเสื้อผ้า ทำให้เสื้อผ้าไม่ยับและระบายอากาศได้ดี อีกทั้งยังเปลี่ยนลายได้ตามอารมณ์ ช่วยให้รู้สึกผ่อนคลายระหว่างเดินทาง

ทำไมถึงกลับมาได้รับความสนใจ? เสน่ห์ของการเป็นถุงผ้าอีโคและของฝาก

ผ้าฟุโรชิกิที่สามารถนำกลับมาใช้ซ้ำได้หลายครั้งและใช้ห่อสิ่งของได้หลากหลายชนิด กำลังได้รับความสนใจในแง่มุมของความเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา เพราะไม่กลายเป็นขยะแบบวัสดุใช้แล้วทิ้งอื่นๆ น้ำหนักเบาและพับเก็บได้ในขนาดเล็ก จึงสะดวกต่อการพกพา ด้วยเหตุนี้จึงแนะนำให้ใช้เป็นของฝากเมื่อมาเยือนญี่ปุ่น หรือใช้ห่อของฝากที่ซื้อมาแล้วมอบผ้าฟุโรชิกิเป็นของขวัญไปพร้อมกันก็ได้ อีกทั้งยังมีความสนุกในการเลือกผืนที่ถูกใจจากดีไซน์ที่หลากหลาย (ลวดลายสีสันสดใส ลายญี่ปุ่น ลายโมเดิร์น) และชนิดของผ้าอีกด้วย

วัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ของผ้าฟุโรชิกิที่ควรรู้

ที่มาของชื่อ

การใช้ผ้าคล้ายฟุโรชิกิเริ่มต้นขึ้นเมื่อกว่า 1,200 ปีก่อน โดยชื่อ "ฟุโรชิกิ" เริ่มเป็นที่รู้จักในสมัยมุโรมาจิ (1338-1573) เมื่อโชกุน อาชิคางะ โยชิมิตสึ (足利義光 / Ashikaga Yoshimitsu) สร้างห้องอาบน้ำขนาดใหญ่ (大湯殿 / Ōyudono)*1 เหล่าขุนนางไดเมียวจะใช้ผ้ามาห่อชุดกิโมโนที่ถอดออก หรือใช้ผ้าปูรองนั่งขณะจัดแต่งตัวหลังอาบน้ำ ผ้าที่ใช้ปูในห้องอาบน้ำนี้จึงกลายมาเป็นชื่อเรียกผ้าที่ใช้ห่อของว่า "ฟุโรชิกิ" (風呂敷) ตามชื่อซึ่งที่ใช้ปู (敷く / shiku / ชิคุ) ในห้องอาบน้ำ (風呂 / furo / ฟุโร)

ในสมัยเอโดะ ชาวบ้านทั่วไปก็เริ่มนิยมไปอาบน้ำสาธารณะ โดยจะใช้ผ้าฟุโรชิกิห่ออุปกรณ์อาบน้ำไปที่เซ็นโต นอกจากนี้ยังมีธรรมเนียมปักตราประจำตระกูลลงบนผ้าฟุโรชิกิเพื่อให้รู้ว่าเป็นของตนเองอีกด้วย

*1 Ōyudono: ห้องอบไอน้ำชนิดหนึ่ง คล้ายกับซาวน่าในปัจจุบัน

เกร็ดความรู้

ในภาษาญี่ปุ่นยังมีสำนวนที่ใช้คำว่า "ฟุโรชิกิ" ด้วย

สำนวน "โอฟุโรชิกิ โอะฮิโรเกะรุ" (大風呂敷を広げる) หมายถึง "การวางแผนใหญ่โตที่ดูเหมือนจะเป็นไปไม่ได้" หรือ "การพูดเรื่องเล็กให้ดูใหญ่โต" ที่มาของสำนวนนี้เกี่ยวข้องกับผ้าฟุโรชิกิที่ใช้เป็นเครื่องมือค้าขายในสมัยเอโดะ เล่าว่า พ่อค้าที่ล้มเหลวและยากจนคนหนึ่งไม่มีใครเชื่อถือเมื่อจะขอยืมเงิน จึงทำผ้าฟุโรชิกิผืนใหญ่ (โอฟุโรชิกิ) แจกจ่ายให้ผู้คนเพื่อสร้างภาพลักษณ์ จนได้รับความเชื่อถือและสามารถยืมเงินได้ จากเรื่องนี้จึงเกิดสำนวน "โอฟุโรชิกิ โอะฮิโรเกะรุ" ที่หมายถึง "การแสดงออกมากกว่าความสามารถที่แท้จริงที่มี"

พูดถึงผ้าฟุโรชิกิ หลายคนอาจนึกถึงหัวขโมยที่สะพายผ้าฟุโรชิกิลายคาราคุสะ (唐草 / karakusa - ลายเถาวัลย์แบบราชวงศ์ถัง) ในละครย้อนยุคสมัยเอโดะ ลายคาราคุสะเป็นลายมงคลที่สื่อถึงอายุยืนยาว ความเจริญรุ่งเรืองของลูกหลาน จึงได้รับความนิยมและผลิตจำนวนมากในยุคนั้น ทำให้ภาพลักษณ์ "ผ้าฟุโรชิกิคือลายคาราคุสะ" กลายเป็นที่รู้จักทั่วไป และเพราะทุกคนใช้กัน หัวขโมยจึงสามารถใช้ได้โดยไม่เป็นที่สงสัย ซึ่งกลายเป็นเรื่องเล่าขำขันในสังคม

นอกจากนี้ ทราบหรือไม่ว่าในอดีตผู้ที่มีอาชีพเช่นทนายความหรืออัยการก็มักใช้ผ้าฟุโรชิกิในการขนของ เพราะต้องพกหนังสือกฎหมายหนา ๆ เช่น รกฮัปโปเซ็นโชะ (六法全書 - ตำรากฎหมายฉบับสมบูรณ์) และเอกสารจำนวนมาก ซึ่งใส่กระเป๋าไม่พอและยิ่งหนักขึ้นเมื่อใช้กระเป๋า แต่ผ้าฟุโรชิกิสามารถห่อของได้โดยไม่จำกัดรูปทรงหรือปริมาณ น้ำหนักเบาและไม่เกะกะ หลังจากส่งเอกสารที่ศาลแล้วก็พับเก็บใส่กระเป๋าเสื้อ กลับบ้านมือเปล่าได้อย่างสะดวกสบาย ปัจจุบันในละครศาลก็ยังมีฉากที่ใช้ผ้าฟุโรชิกิให้เห็นอยู่บ้าง

คู่มือการเลือกซื้อผ้าฟุโรชิกิให้ไม่พลาด: วิธีเลือกขนาด วัสดุ ลายผ้า และหาซื้อได้ที่ไหน?

ขนาดและการใช้งาน

วิธีเลือกแบบ ลาย สี และวัสดุ

สี

ลายฟุโรชิกิ

วัสดุของฟุโรชิกิ

หาซื้อได้ที่ไหน?

👉ซื้อที่ Yahoo! ช้อปปิ้ง🌸ผ้าฟุโรชิกิขนาดใหญ่ ลายอิชิมัตสึ สีเขียว×ดำ ลายอิชิมัตสึ (ตารางหมากรุก) ลายใบป่านสีชมพู

👉ซื้อที่ Yahoo! ช้อปปิ้ง🌸ผ้าฟุโรชิกิแบบรีเวอร์ซิเบิล ลายญี่ปุ่น

คู่มือปฏิบัติ: วิธีห่อกระเป๋าผ้าฟุโรชิกิที่นำไปใช้ได้ตั้งแต่วันนี้

วิธีห่อผ้าฟุโรชิกิ

ขอแนะนำวิธีห่อผ้าฟุโรชิกิที่แนะนำ

วิธีห่อกล่องทิชชู่

① วางกล่องทิชชู่ไว้ตรงกลางผ้าฟุโรชิกิที่กางเอาด้านหลังขึ้น

② พับด้านหน้าและด้านหลังของผ้าฟุโรชิกิคลุมกล่องทิชชู่

③ จับปลายทั้งสองข้างให้กระชับ

④ ผูกปมแบบมะมุซุบิ*2

*2 มะมุซุบิ คือวิธีผูกโดยจับมุมผ้าฟุโรชิกิสองมุมแล้วผูกสองครั้ง หรือการผูกเงื่อนตาย

⑤ ด้านตรงข้ามก็ผูกปมแบบมะมุซุบิเช่นกัน

⑥ จัดรูปทรงให้ปากกล่องทิชชู่ตั้งขึ้น

เสร็จสมบูรณ์

วิธีห่อขวด

① กลับด้านผ้าฟุโรชิกิปูแบบทะแยงมุม แล้ววางขวดตั้งตรงกลาง

② ผูกปลายด้านหน้าและด้านหลังที่ปากขวดด้วยปมมะมุซุบิ

③ ยกปลายซ้ายขวาขึ้นแล้วพาดไปด้านหลัง

④ ไขว้กันด้านหลัง

⑤ วางขวดนอน แล้วบิดปลายที่ถืออยู่ทั้งสองข้างมาด้านหน้า

⑥ ผูกปลายที่บิดแล้วด้วยปมมะมุซุบิ

⑦ ตั้งขวดขึ้น แล้วคลายปมที่ปากขวดที่ผูกไว้ในข้อ②ออกหนึ่งปม จากนั้นบิดปลายที่คลายออก

⑧ ผูกปลายที่บิดทั้งสองข้างด้วยปมมาซึมุซุบิเพื่อทำเป็นหูหิ้ว

เสร็จสมบูรณ์

จิตวิญญาณญี่ปุ่นที่ผ้าฟุโรชิกินำมา

การ "ห่อ" หมายถึงการให้ความสำคัญกับสิ่งของและดูแลด้วยใจ การห่อของขวัญก็เพื่อถ่ายทอดความรู้สึกให้กับผู้รับ ลองใช้ผ้าฟุโรชิกิเพื่อส่งต่อจิตใจที่อ่อนโยนและวัฒนธรรมอันงดงามของญี่ปุ่นกันไหม?

เอกสารอ้างอิง:

• Miyai Co., Ltd. (บรรณาธิการ) "Eco Life ni mo Yakudatsu! Furoshiki Dai Kenkyuu Kurashi no Chie to Wa no Bunka" ฉบับที่ 1,PHP Kenkyujo, 2005, ทั้งหมด 79 หน้า
• Furoshiki Musubi Online (เข้าดูวันที่ 2025/11/05)
• Kyoto Shikisai(เข้าดูวันที่ 2025/11/05)