Ấn tượng về "các công ty Nhật Bản làm thêm giờ nhiều" và "Người Nhật làm việc quá nhiều" được lan truyền phổ biến ở nước ngoài, nhưng những năm gần đây, việc "cải cách chế độ làm việc" đã và đang tiến triển ở Nhật Bản? "Cải cách chế độ làm việc" của Nhật Bản không chỉ là một khẩu hiệu, mà đang có những thay đổi đáng kể hệ thống và chế độ làm việc thực tế. Nhiều công ty đã áp dụng các hệ thống làm việc linh hoạt như chế độ nghỉ ba ngày trong tuần, hay trong lĩnh vực giáo dục, việc xem xét nhiệm vụ của giáo viên đối với các hoạt động như viết kỷ yếu tốt nghiệp và các hoạt động câu lạc bộ cũng đang được tiến hành.
Ngoài ra, Chính quyền thành phố Tokyo đã triển khai Hệ thống Công ty được chứng nhận Work-Lìe Balance Tokyo, đánh giá và chứng nhận những nỗ lực của các công ty trong việc thúc đẩy cân bằng giữa cuộc sống riêng và công việc, cho thấy cả trong lĩnh vực công và tư nhân đều đang tiến hành cải cách chế độ làm việc.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ giới thiệu hiện trạng cải cách chế độ làm việc hiện tại ở Nhật Bản, với các ví dụ về các công ty trắng và các cuộc phỏng vấn.
Cải cách chế độ làm việc là gì? Môi trường làm việc ở Nhật Bản có thay đổi không?
"Cải cách chế độ làm việc" đề cập đến những nỗ lực của chính phủ và các công ty nhằm điều chỉnh thời gian làm việc dài, thúc đẩy phong cách làm việc linh hoạt và thúc đẩy sử dụng các nguồn nhân lực đa dạng, bao gồm cả phụ nữ và người cao tuổi, với mục đích cải thiện chất lượng và năng suất của môi trường làm việc. Kể từ ngày 1 tháng 4 năm 2019, "Đạo luật cải cách chế độ làm việc" đã được thực thi theo các bước và nhiều biện pháp khác nhau đã được thực hiện. Cụ thể, các biện pháp chính bao gồm quy định giới hạn về làm thêm giờ, bắt buộc phải nghỉ phép có lương hàng năm, đảm bảo đối xử công bằng bất kể tình trạng việc làm, thúc đẩy phổ biến làm việc từ xa, tăng cường hệ thống nghỉ chăm sóc trẻ em và người cao tuổi, và dỡ bỏ lệnh cấm làm công việc phụ.
Cải cách chế độ làm việc đã được thúc đẩy trong bối cảnh dân số trong độ tuổi lao động giảm. Ở Nhật Bản, nơi tỷ lệ sinh đang giảm và dân số già hóa, dân số lao động đang trên đà giảm dần, sẽ dẫn đến suy giảm năng suất toàn quốc và giảm sức cạnh tranh của quốc gia. Do đó, chính phủ đã bắt tay vào cải cách toàn diện để ngăn chặn điều này xảy ra.
Khi số lượng người lao động ngày càng giảm, những nỗ lực tạo ra một môi trường nơi người lao động có thể làm việc thoải mái là cần thiết để các công ty đảm bảo và giữ chân các nguồn nhân lực cần thiết. Vì lý do này, có rất nhiều công ty đang tích cực cải cách chế độ làm việc ngoài các tiêu chuẩn do pháp luật quy định. Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ xem xét kỹ hơn hai ý tưởng cải cách, như chế độ nghỉ 3 ngày mỗi tuần và bãi bỏ hoạt động viết kỷ yếu tốt nghiệp ở trường học.
Ví dụ cụ thể về cải cách chế độ làm việc 1: Tuần nghỉ ba ngày (công ty và chính quyền địa phương)
Chế độ tuần nghỉ ba ngày là gì?
Hệ thống tuần nghỉ ba ngày là một hệ thống cho phép nhân viên nghỉ ba ngày mỗi tuần. Nhiều công ty tại Nhật Bản có chế độ nghỉ hai ngày mỗi tuần theo quy định về giờ làm việc theo quy định của pháp luật.
Mặt khác, chế độ tuần nghỉ 3 ngày không phải quy định của pháp luật, được áp dụng tùy theo lựa chọn của công ty. Trong những năm gần đây, có vẻ như ngày càng có nhiều công ty, đặc biệt là các công ty lớn, đang thử nghiệm chế độ tuần nghỉ 3 ngày này.
Chế độ tuần nghỉ 3 ngày được áp dụng theo nguyên tắc tự nguyện, theo nguyện vọng của nhân viên. Như đã đề cập ở trên, không có quy định về pháp luật về việc áp dụng, nên có lẽ không có nhiều công ty áp dụng nó rộng rãi.
Có ba cách để vận hành chế độ tuần nghỉ ba ngày: duy trì lương, giảm lương và duy trì giờ làm việc.
"Kiểu duy trì lương" là phương pháp vận hành bằng cách tăng thêm 1 ngày nghỉ, giảm tổng số giờ làm việc, nhưng tiền lương vẫn được duy trì. Nhân viên cần làm việc hiệu quả hơn vì thời gian làm việc ngắn hơn. Mặt khác, "kiểu giảm lương" là phương thức hoạt động trong đó số ngày nghỉ tăng lên, số giờ làm việc giảm, lương giảm. Mặc dù có lợi thế khi tăng số ngày nghỉ nhưng nếu giảm lương, nhiều khả năng các nhân viên sẽ có nguyện vọng khác nhau về việc có áp dụng chế độ này hay không. "Duy trì giờ làm việc" là phương pháp vận hành không làm thay đổi tổng số giờ làm việc đồng thời tăng số ngày nghỉ thêm một ngày. Ý tưởng là tăng số giờ làm việc trong bốn ngày một tuần để bù đắp cho một ngày nghỉ.
Ví dụ về các công ty và thành phố đã áp dụng hệ thống tuần nghỉ ba ngày
Tuần nghỉ ba ngày theo nguyện vọng, cho phép người lao động chọn có nên nghỉ ba ngày mỗi tuần hay không, đã được giới thiệu bởi các công ty như Fast Retailing - nổi tiếng với thương hiệu Uniqlo, Yahoo Japan, Toshiba và Mizuho Financial Group. Trong số các chính quyền địa phương, đại diện là các tỉnh Ibaraki, Chiba, Hyogo, Nara và Osaka, và từ tháng 4 năm 2025, chính quyền thành phố Tokyo cũng đã áp dụng một tuần nghỉ ba ngày tùy chọn.
Ưu điểm và nhược điểm của tuần nghỉ ba ngày
Những ưu điểm chính của tuần nghỉ ba ngày như sau.
- Cải thiện sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống
- Dẫn đến tăng năng suất
- Giảm tỷ lệ nghỉ việc sẽ dẫn đến việc đảm bảo nguồn nhân lực.
Ngoài việc cân bằng giữa chăm sóc trẻ em và người cao tuổi, những người muốn tận hưởng sở thích của mình cũng sẽ dễ dàng hơn để đảm bảo thời gian riêng tư. Bạn có thể sử dụng thời gian nghỉ lễ tăng thêm của mình để cải thiện kỹ năng của mình bằng cách học để lấy bằng cấp và bạn cũng có thể đặt mục tiêu tăng thu nhập của mình thông qua các công việc phụ. Có sự cân bằng tốt giữa công việc và cuộc sống cũng có thể giúp bạn duy trì động lực làm việc.
Nhật Bản thông báo rằng khi giới thiệu chế độ tuần nghỉ ba ngày trên cơ sở thử nghiệm vào năm 2019, năng suất lao động đã tăng 40%. Họ cố gắng hoàn thành công việc của mình trong một thời gian giới hạn trong khi vẫn duy trì động lực cao, điều này có thể dẫn đến công việc hiệu quả hơn. Phong cách làm việc linh hoạt cũng có thể cải thiện sự hài lòng của nhân viên và giảm tỉ lệ nghỉ việc. Đó dường như là một cách tốt để đảm bảo nguồn nhân lực xuất sắc.
Mặt khác, có những bất lợi đối với tuần làm việc ba ngày.
- Có khả năng giảm lương
- Gánh nặng tăng lên do số giờ làm việc mỗi ngày tăng lên.
- Các vấn đề trong việc phối hợp và điều chỉnh công việc với đối tác
Trong trường hợp "kiểu giảm lương" nói trên, có trường hợp thu nhập giảm xuống còn 80% khi làm việc 4 ngày một tuần. Ngoài ra, trong trường hợp "kiểu bảo trì giờ làm việc", số giờ làm việc mỗi ngày dài hơn nên gánh nặng của ngày làm việc sẽ tự nhiên tăng lên. Ngoài ra, nếu đối tác kinh doanh có tuần làm việc hai ngày, có thể khó hợp tác với đối tác kinh doanh và có nguy cơ mất cơ hội kinh doanh.
Ví dụ cụ thể về cải cách chế độ làm việc 2: Bãi bỏ kỷ yếu tốt nghiệp và hoạt động câu lạc bộ (giáo viên)
Tại sao các kỷ yếu tốt nghiệp và hoạt động câu lạc bộ bị bãi bỏ ở một số trường?
Ở các trường tiểu học và trung học cơ sở ở Nhật Bản, có văn hóa sử dụng "kỷ yếu tốt nghiệp" để kỷ niệm lễ tốt nghiệp. "Bộ sưu tập kỷ yếu tốt nghiệp" là tuyển tập các bài kỷ yếu của học sinh, với chủ đề về những ước mơ tương lai và những kỷ niệm về cuộc sống học đường, được biên soạn thành một cuốn sách tổng hợp. Bộ sách kỷ yếu được in theo số lượng sinh viên tốt nghiệp giống như "album tốt nghiệp", và mỗi người mang về nhà một cuốn sách. Vào ngày diễn ra lễ tốt nghiệp, thường sẽ có hoạt động trao đổi lời nhắn nhủ viết tay vào các trang trống của sách kỷ yếu giữa các học sinh. Đối với sinh viên tốt nghiệp, cuốn sách này chứa đựng những kỷ niệm về cuộc sống học đường.
Tuy nhiên, có vẻ như ngày càng có nhiều trường học bãi bỏ những kỷ yếu tốt nghiệp như vậy. Việc chuẩn bị bộ sưu tập về cơ bản do giáo viên nhà trường thực hiện và sử dụng thời gian trên lớp, nhưng khối lượng công việc nặng nề của giáo viên như sửa bài luận và đảm bảo thời gian trên lớp là nguyên nhân khiến bộ sưu tập bài luận tốt nghiệp bị bãi bỏ.
Một số trường hoạt động này không nằm trong chủ trì của nhà trường mà được phục trách bởi phụ huynh, có những ý tưởng về các lựa chọn thay thế cho kỷ yếu. Tại một trường công lập ở Tokyo, việc viết kỉ yếu do nhà trường chủ trì đã bị bãi bỏ như một phần của cải cách chế độ làm việc của giáo viên. Để đáp lại điều này, "Ủy ban Tốt nghiệp" PTA đã tạo ra cuốn sách do các học sinh viết thay vì một bộ sưu tập các bài kỷ yếu, như một hoạt động thay thế. Mặc dù có thể có những lo ngại rằng gánh nặng sáng tạo sẽ được đặt lên một số phụ huynh, nhưng việc phụ huynh phụ trách có thể là một phương pháp hiệu quả để giảm gánh nặng cho giáo viên và gìn giữ kỷ niệm cho các học sinh mà không bị ràng buộc bởi các hình thức thông thường.
Đối với các hoạt động câu lạc bộ, một số trường đã bãi bỏ vì gánh nặng cố vấn, giám sát dồn lên cho giáo viên. Trong những năm gần đây, đã có nhiều lời kêu gọi cải thiện thời gian làm việc dài của giáo viên, nhưng thực tế là cải cách chế độ làm việc của giáo viên khó khăn hơn so với các công ty nói chung.
Ví dụ cụ thể về cải cách chế độ làm việc 3: Chứng nhận và khen thưởng cho các công ty trắng (Chính quyền thành phố Tokyo, các hiệp hội tổng hợp, v.v.)
Chính quyền địa phương và các tổ chức đã đặt ra một số tiêu chuẩn nhất định cho các công ty trắng, và có một phong trào chứng nhận và khen ngợi họ.
Phỏng vấn Công ty được chứng nhận Tokyo Life-Work Balance "Parking Market Co., Ltd."
Trong số đó, Công ty TNHH Parking Market hiện đang kinh doanh với việc vận hành các bãi đậu xe oto (Bãi đậu xe hàng tháng PMC) và bãi đậu xe đạp (Nireen) trên khắp Nhật Bản, đã nhận được Giải thưởng từ Chính quyền thành phố Tokyo với tư cách là công ty được chứng nhận Tokyo Life-Work Balance vào năm tài chính 2024, đã có buổi phòng vấn với chúng tôi.
Tại Công ty TNHH Parking Market, hệ thống ca làm việc linh hoạt tính theo từng phút và chế độ làm việc tại nhà đã được áp dụng rộng rãi cho hầu hết các nhân viên công ty. Thông qua các hệ thống này, đã thực hiện giảm thiểu làm thêm giờ và tăng sự hiệu quả trong việc sử dụng ngày nghỉ phép.
"Để đảm bảo thực hiện hiệu quả chế độ làm việc linh hoạt, việc đảm bảo hiệu suất làm việc là rất quan trọng. Chúng tôi không coi các chế độ hiện tại là đích đến cuối cùng, mà muón tiếp tục nâng cao hiệu quả công việc để nhân viên có nhiều thời gian cho bản thân hơn. Sự phát triển của nhân viên ngược lại cũng sẽ nâng cao hiệu quả công việc, vì vậy chúng tôi sẽ cải tiến liên tục trong khi vận hành chế độ hiện tại này." Giám đốc Okamoto nói.
Có thể thấy, công ty trắng không chỉ là công ty có thời gian làm việc ngắn mà là công ty có hiệu suất tốt và có ý thức cải thiện hiệu quả công việc của các nhân viên.
Các Chứng nhận và Công nhận Công ty Trắng khác là gì?
- Chứng nhận công ty trắng: Một hệ thống đánh giá toàn diện về mức độ "trắng" của các công ty, do Tổ chức Xúc tiến Doanh nghiệp thế hệ mới Nhật Bản thực hiện. Họ sẽ xem xét và chứng nhận việc liệu công ty có được gia đình và xã hội hỗ trợ hay không, có muốn để lại cho thế hệ tiếp theo không. 557 công ty đã được chứng nhận vào tháng 4 năm 2025. Ngoài ra, các công ty đặc biệt đáng chú ý được chọn cho "Giải thưởng Công ty Trắng".
- Giải thưởng Công ty Trắng: Một hệ thống giải thưởng được lên kế hoạch và vận hành bởi Ủy ban Kế hoạch Giải thưởng Công ty Trắng. Một công ty trắng được định nghĩa là một công ty coi trọng hạnh phúc của nhân viên, sự hài lòng trong công việc và đóng góp cho xã hội, và được lựa chọn dựa trên một cuộc khảo sát bảng câu hỏi của những người thực sự quan tâm đến nó.
Cách phân biệt giữa công ty đen và công ty trắng
Chúng tôi đã giới thiệu những nỗ lực cụ thể của từng công ty và chính quyền địa phương để cải cách chế độ làm việc, nhưng làm thế nào để có thể phân biệt giữa các công ty đen và công ty trắng ngay từ đầu? Chúng ta hãy xem xét các đặc điểm của từng nhóm.
Đặc điểm của các công ty đen
Các đặc điểm chính của các công ty đen như sau.
- Áp đặt thời gian làm việc quá dài hoặc áp chỉ tiêu đối với người lao động
- Có tình trạng không được trả lương làm thêm giờ
- Có các hành vi lạm dụng quyền lực như bắt nạt, quấy rối và ý thức tuân thủ thấp trong toàn công ty.
- Quảng cáo quá mức về "thu nhập cao" và "chào đón thiếu kinh nghiệm" trong các lời mời làm việc
- Ca làm việc nhiều hơn so với thỏa thuận tại thời điểm tuyển dụng
- Khi bạn đề nghị từ chức, sẽ dùng "chỉ tiêu" hay "tiền phạt" để ngăn bạn nghỉ việc
Có thể không có nhiều đặc điểm mà bạn có thể nhận thấy trước khi gia nhập công ty, nhưng có thể lưu ý rằng các công ty liên tục đăng tuyển có thể có tỷ lệ nghỉ việc cao.
Đặc điểm của các công ty trắng
Các đặc điểm chính của các công ty da trắng như sau.
- Số giờ làm thêm ngắn và tỷ lệ nghỉ phép có lương cao
- Nhiều phúc lợi, mức lương phù hợp và ổn định.
- Môi trường làm việc được đảm bảo, tỷ lệ duy trì cao.
- Không có sự khác biệt giữa điều kiện việc làm và tình hình thực tế.
- Môi trường văn phòng được bài trí tốt, có hệ thống chăm sóc tâm lý và thể chất cho nhân viên.
Có vẻ như cải cách chế độ làm việc đang tiến triển trong các công ty trắng và sự nhấn mạnh vào sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống cũng được tôn trọng. Ngoài ra, các công ty trắng không cần phải làm sai lệch mô tả công việc để đảm bảo nhân sự nên không có sự khác biệt giữa điều kiện tuyển dụng và tình hình thực tế. Bạn sẽ được tuyển dụng theo các điều kiện đã thông báo trước khi gia nhập công ty.
Cách nhận định tin đăng tuyển
Thật yên tâm khi có thể đảm bảo rằng bạn ứng tuyển vào một công ty trắng trước khi gia nhập công ty. Dưới đây là cách xác định từ các tin tuyển dụng.
Đầu tiên, hãy đảm bảo rằng các hướng dẫn đăng ký rõ ràng. Đảm bảo rằng mô tả về tiền lương, giờ làm việc, ngày lễ, v.v. chi tiết và rõ ràng. Điều quan trọng nữa là đảm bảo rằng bạn được trả lời đầy đủ về "chế độ làm việc" trong cuộc phỏng vấn. Nếu họ né tránh hoặc chuyển chủ đề, bạn nên cân nhắc lại.
Bạn cũng nên tham khảo danh tiếng của công ty trên các trang web truyền miệng. Tuy nhiên, không phải tất cả thông tin trên các trang web truyền miệng đều chính xác, vì vậy tốt hơn hết bạn không nên tin nó hoàn toàn.
Lời khuyên cho người nước ngoài muốn tìm việc tại Nhật Bản
Tại FUN!JAPAN có rất nhiều người nước ngoài đang làm việc tại Nhật Bản, nên lời cuối cùng, chúng tôi muốn đưa ra một vài lời khuyên dành cho người nước ngoài muốn kiếm việc làm tại Nhật Bản.
Khi tìm việc ở Nhật Bản, chúng tôi khuyên bạn nên sử dụng Hello Work. Hello Work cung cấp dịch vụ tư vấn việc làm và giới thiệu việc làm cho người nước ngoài có tư cách lưu trú phù hợp đẻ làm việc tại Nhật Bản và muốn làm việc tại Nhật Bản. Ngoài ra, Hello Work đã thiết lập một góc dịch vụ việc làm cho người nước ngoài và có cả thông dịch viên. Nếu bạn không nói được tiếng Nhật, bạn nên ghé thăm các trụ sở Hello Work có dịch vụ này.
Khi làm việc tại Nhật Bản, bạn nên có kiến thức cơ bản về luật và quy định liên quan đến Đạo luật Tiêu chuẩn Lao động của Nhật Bản.
・Cấm phân biệt đối xử trên cơ sở quốc tịch
Cấm phân biệt đối xử với những người xuất thân từ các quốc gia có điều kiện thấp hơn Nhật Bản.
・Tiền lương bổ sung cho việc làm thêm giờ, làm việc trong ngày lễ và làm việc đêm khuya
Đối với công việc vượt quá thời giờ làm việc theo luật định (làm thêm giờ), phải trả thêm ít nhất 25% tiền lương so với giờ làm việc thông thường hoặc ngày làm việc, đối với công việc vào ngày nghỉ lễ theo quy định thì ít nhất 35% tiền lương.
・Nghỉ phép có lương hàng năm
Người lao động đã làm việc sáu tháng và đã đi làm ít nhất 80% ngày làm việc trước đó được nghỉ phép hưởng lương mỗi năm.
Kiểm tra trang web chính thức hoặc trang web tuyển dụng của công ty để xem một công ty đã thuê bao nhiêu người nước ngoài. Có rất nhiều trang web hỗ trợ hiển thị đa ngôn ngữ, vì vậy bạn nên chuyển đổi hiển thị ngôn ngữ và kiểm tra nó.
Liệu cải cách chế độ làm việc của Nhật Bản có tiến triển hơn nữa trong tương lai?
Cải cách chế độ làm việc ở Nhật Bản đang được thúc đẩy theo nhiều cách khác nhau, chẳng hạn như áp dụng các hệ thống làm việc linh hoạt như tuần nghỉ ba ngày, giảm khối lượng công việc trong môi trường giáo dục và tích cực xác định và công nhận các công ty trắng. Tuy nhiên, vẫn có một số công ty đen đang đi ngược lại.
Đó là lý do tại sao điều quan trọng đối với người tìm việc và người lao động phải có quan điểm rõ ràng để phân biệt "công ty nào lành mạnh". Tham khảo những nỗ lực của các công ty và chính quyền địa phương đang nghiêm túc thúc đẩy cải cách chế độ làm việc, như những nỗ lực được giới thiệu trong bài viết này và cố gắng thu thập thông tin để chọn một môi trường làm việc phù hợp.
Thư mục:
- Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi "Cải cách chế độ làm việc ~ Hướng tới hiện thực hóa một xã hội mà tất cả công dân đều tích cực tham gia~" https://www.mhlw.go.jp/content/000335765.pdf
- Viện Nghiên cứu Quy trình làm việc, "Tuần nghỉ ba ngày là gì? , Công ty TNHH Eightred https://www.atled.jp/wfl/article/38668/
- BBC NEWS JAPAN "Japan MICROSOFT CÔNG BỐ KẾT QUẢ THỬ NGHIỆM 'CẢI THIỆN NĂNG SUẤT' VỚI 3 NGÀY NGHỈ MỖI TUẦN " https://www.bbc.com/japanese/50297893.amp
- Trang chủ chính thức của White Foundation https://jws-japan.or.jp/recognition/
- Hỗ trợ sinh viên mới tốt nghiệp ở Kyoto, Hello work "Giới thiệu về các công ty đen" https://jsite.mhlw.go.jp/nisizinkarasumaoike-kyoto-plaza/home/shinsotsu/kyu-shoku/kosokoso_00002.html
- Money Forward Cloud "Đặc điểm của các công ty trắng là gì: https://biz.moneyforward.com/payroll/basic/66722/
- Trung tâm dịch vụ việc làm Tokyo dành cho người nước ngoài "Người nước ngoài có thể làm việc tại Nhật Bản và người nước ngoài không thể làm việc" https://jsite.mhlw.go.jp/tokyo-foreigner/tenshokusha/nihon_hataraku_gaikokujin/spec_1a.html
Comments