Chuyên gia nghiên cứu giáo dục, cô Seiya Risa, đã giải thích chi tiết về ý nghĩa giáo dục của kỳ nghỉ hè và cách tận dụng thời gian này. Kỳ nghỉ hè không chỉ giúp trẻ em làm mới tinh thần và thể chất mà còn là cơ hội để phát triển thông qua nhiều trải nghiệm tại gia đình và cộng đồng.
Bài viết này sẽ giới thiệu cách học sinh tiểu học có thể phát triển thông qua kỳ nghỉ hè, cùng với các phương pháp cụ thể và giá trị giáo dục.
Kỳ nghỉ hè ở Nhật Bản kéo dài từ khi nào đến khi nào?
Thời gian cơ bản của kỳ nghỉ hè
Kỳ nghỉ hè là kỳ nghỉ dài nhất trong năm của các trường tiểu học ở Nhật Bản. Thời gian này thường rơi vào cuối tháng 7 đến cuối tháng 8, khi nhiệt độ cao nhất trong năm. Mặc dù thời gian cụ thể có thể khác nhau tùy theo khu vực và trường học, nhưng điểm chung là kỳ nghỉ kết thúc vào tháng 8 và trường học bắt đầu lại muộn nhất vào tháng 9.
Ngoài ra, trong khi nhiều quốc gia bắt đầu năm học vào tháng 9, thì ở Nhật Bản, năm học bắt đầu vào tháng 4, điều này khá hiếm trên thế giới. Do đó, kỳ nghỉ hè không đánh dấu sự kết thúc của năm học, và sau kỳ nghỉ hè, lớp học và khối lớp không thay đổi, đây cũng là một đặc điểm của kỳ nghỉ hè ở Nhật Bản.
Sự khác biệt tùy theo khu vực và trường học
Như đã đề cập, thời gian kỳ nghỉ hè ở Nhật Bản khác nhau tùy theo khu vực.
Ví dụ, ở Hokkaido, khu vực cực bắc của Nhật Bản, kỳ nghỉ hè ngắn hơn, thay vào đó kỳ nghỉ đông dài hơn. Ở các khu vực khác, thời gian kỳ nghỉ hè dao động từ 30 đến 42 ngày. Ngay cả trong cùng một khu vực, thời gian kỳ nghỉ cũng có thể khác nhau một chút tùy theo chính sách của từng trường học.
Lý do hình thành hệ thống kỳ nghỉ hè
Mặc dù không đánh dấu sự kết thúc của năm học, lý do lớn nhất khiến các trường học ở Nhật Bản có kỳ nghỉ hè là do "nhiệt độ cao".
Gần đây, mặc dù các lớp học đã được trang bị máy điều hòa không khí, nhưng khi trời nóng, học sinh khó tập trung học tập, và việc phòng tránh say nắng trong giờ thể dục cũng rất quan trọng. Mùa hè gần đây ở Nhật Bản có nhiệt độ khoảng 30–40 độ C và độ ẩm trên 70%. Vì vậy, việc nghỉ học để tránh cái nóng mùa hè là một suy nghĩ cơ bản.
Ý nghĩa của kỳ nghỉ hè ở Nhật Bản từ góc độ giáo dục
Thời gian để trẻ em làm mới tinh thần và thể chất
Mặc dù nhiệt độ cao là lý do chính, nhưng kỳ nghỉ dài này thực sự là thời điểm thích hợp để nghỉ ngơi. Tính từ đầu năm học vào tháng 4, kỳ nghỉ hè rơi vào khoảng giữa năm học. Vì vậy, kỳ nghỉ hè được coi là quan trọng để trẻ em làm mới tinh thần và thể chất, chuẩn bị cho việc học tập tiếp theo.
Kỳ nghỉ hè là cơ hội để phát triển thông qua học tập tại gia đình và cộng đồng
Trong khoảng thời gian từ ngày 13 đến 16 tháng 8, được gọi là "Obon", nhiều nơi làm việc cũng nghỉ lễ. Nhiều gia đình trở về quê nhà của cha mẹ hoặc đi du lịch cùng gia đình. Việc trải nghiệm nhiều hoạt động khác nhau tại gia đình và cộng đồng mà không thể thực hiện tại trường học cũng là một ý nghĩa giáo dục của kỳ nghỉ hè.
Nhiều trải nghiệm khác nhau giúp phát triển năng lực phi nhận thức (như tự tin và khả năng phục hồi)
Vậy, việc trải nghiệm nhiều hoạt động khác nhau cụ thể giúp trẻ em phát triển như thế nào?
Theo phân tích từ cuộc khảo sát theo dõi trẻ em sinh vào thế kỷ 21, những học sinh tiểu học đã trải nghiệm nhiều hoạt động như:
Hoạt động trải nghiệm (trải nghiệm thiên nhiên, xã hội, văn hóa)
- Đọc sách
- Giúp đỡ việc nhà
- Chơi với trẻ em khác độ tuổi hoặc người lớn ngoài gia đình
Khi trở thành học sinh trung học, những trẻ em này có xu hướng đạt điểm cao về:
Tự tin (cảm giác tự trọng)
- Tính hướng ngoại (cho rằng mình năng động)
- Khả năng phục hồi (khả năng hồi phục tinh thần: quan tâm đến điều mới, điều chỉnh cảm xúc, có thái độ tích cực về tương lai, v.v.)
Những trải nghiệm đa dạng không chỉ liên quan đến học tập mà còn góp phần lớn vào sự phát triển trong tương lai.
(Tham khảo: Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ, Dự án hỗ trợ tự lập cho thanh thiếu niên thông qua các hoạt động trải nghiệm, năm 2020)
Vấn đề và đặc điểm của kỳ nghỉ hè ở Nhật Bản
Trường học ở Nhật Bản có nhiều bài tập về nhà trong kỳ nghỉ hè? Hay là cơ hội để phát triển?
Tuy nhiên, ngay cả trong kỳ nghỉ hè, các trường học ở Nhật Bản vẫn có "bài tập về nhà trong kỳ nghỉ hè". Ngoài các bài tập hàng ngày như sách bài tập và nhật ký, học sinh còn được giao các nhiệm vụ như "nghiên cứu tự do" với chủ đề tự chọn và viết "bài cảm nhận sau khi đọc sách".
Việc học sinh tự chọn chủ đề để thực hiện "nghiên cứu tự do" có thể giúp họ đào sâu kiến thức từ những điều mình quan tâm. "Bài cảm nhận sau khi đọc sách" cũng có thể là cơ hội để những học sinh ít đọc sách bắt đầu đọc. Nếu học sinh chủ động thực hiện, bài tập về nhà cũng có thể trở thành cơ hội để phát triển.
Tuy nhiên, nếu dành quá nhiều thời gian để làm bài tập trên bàn học, thời gian dành cho các trải nghiệm khác sẽ bị giảm, đây cũng là một vấn đề.
Lịch trình dày đặc với các lớp học thêm và hoạt động ngoại khóa
Ngoài ra, trong kỳ nghỉ hè, học sinh có thể tham gia các lớp học thêm mùa hè hoặc các hoạt động học tập như học tiếng Anh, dẫn đến lịch trình trở nên dày đặc. Đặc biệt, những học sinh chuẩn bị thi vào trường trung học cơ sở có thể phải học cả ngày trong kỳ nghỉ hè.
Tất nhiên, việc học tập với mục tiêu rõ ràng là điều tuyệt vời. Tuy nhiên, nếu lịch trình quá đầy với việc học, cơ hội để trải nghiệm các hoạt động khác sẽ giảm, đây cũng là một vấn đề.
So sánh kỳ nghỉ hè ở nước ngoài và Nhật Bản
Vậy, kỳ nghỉ hè ở nước ngoài khác gì so với Nhật Bản?
Ở các nước phương Tây, kỳ nghỉ hè của trẻ em thường dài hơn nhiều so với Nhật Bản, khoảng 2 tháng. Ngoài ra, không có bài tập về nhà từ trường, và mỗi gia đình tự quyết định cách sử dụng thời gian.
Ở các nước Đông Á như Trung Quốc, Đài Loan, Hồng Kông, kỳ nghỉ hè cũng kéo dài từ 1 đến 2 tháng, dài hơn so với Nhật Bản. Tuy nhiên, giống như ở Nhật Bản, học sinh thường được giao bài tập về nhà và việc học tập trong kỳ nghỉ hè được coi trọng.
Kỳ nghỉ hè dài ở các nước phương Tây và Đông Á là do năm học bắt đầu vào tháng 9, nên kỳ nghỉ hè được coi là thời điểm chuyển giao.
Ngoài ra, lý do không có bài tập về nhà trong kỳ nghỉ hè ở các nước phương Tây là do quan niệm "nên nghỉ ngơi đầy đủ trong kỳ nghỉ" và chính sách coi trọng tính tự chủ của trẻ em. Trong kỳ nghỉ hè, cha mẹ cũng thường nghỉ dài ngày để đi du lịch cùng gia đình, hoặc cho con tham gia các trại hè và chương trình mùa hè, giúp trẻ trải nghiệm nhiều hoạt động khác nhau, bao gồm cả trải nghiệm thiên nhiên.
Gợi ý cho học sinh tiểu học! 11 cách tận hưởng kỳ nghỉ hè
Học tập chắc chắn là quan trọng, nhưng trải nghiệm giúp phát triển năng lực phi nhận thức cũng không kém phần thiết yếu.
Không chỉ học, mà còn cần có những trải nghiệm giúp phát triển năng lực phi nhận thức.
Dựa trên cuộc khảo sát về trải nghiệm và năng lực phi nhận thức đã đề cập trước đó, chúng tôi xin giới thiệu những cách tận hưởng kỳ nghỉ hè giúp nâng cao năng lực phi nhận thức cho học sinh tiểu học.
1. Trải nghiệm thiên nhiên như đi biển, lên núi
Trải nghiệm thiên nhiên như tắm biển, thể thao dưới nước, cắm trại, chơi ở sông là kho báu những thử thách.
Những trải nghiệm vui chơi hết mình trong thiên nhiên giúp nâng cao lòng tự trọng và tính hướng ngoại, theo kết quả khảo sát.
2. Giáo dục hướng nghiệp thông qua trải nghiệm nghề nghiệp và tham quan nhà máy
Hiện nay, ngày càng nhiều công ty tổ chức chương trình trải nghiệm nghề nghiệp cho trẻ em vào kỳ nghỉ hè như ngành đường sắt hay khách sạn.
Tham quan nhà máy cũng là cơ hội để trẻ tìm hiểu về những sản phẩm hay công việc mà mình quan tâm.
Trẻ có trải nghiệm xã hội như vậy thường có cảm giác “học tập thú vị”.
3.Tham gia hoạt động tình nguyện tại địa phương
Vào kỳ nghỉ hè, nhiều nơi tổ chức chương trình tình nguyện dành cho học sinh tiểu học.
Tình nguyện tại địa phương không chỉ là trải nghiệm xã hội quý giá mà còn giúp trẻ tiếp xúc với nhiều người khác nhau và gắn bó với cộng đồng.
4. Thưởng thức và trải nghiệm âm nhạc, kịch, nghệ thuật truyền thống
Trong kỳ nghỉ hè, nhiều buổi hòa nhạc và kịch dành cho trẻ em được tổ chức.
Trong nghệ thuật truyền thống Nhật Bản, Rakugo (hài kể chuyện) dành cho trẻ em cũng rất được khuyến khích.
Những trải nghiệm văn hóa như vậy có tác động tích cực đến tất cả các năng lực phi nhận thức như lòng ham học hỏi và thái độ tích cực với tương lai.
5. Học tập vui vẻ tại sở thú, thủy cung, bảo tàng mỹ thuật, bảo tàng khoa học và bảo tàng lịch sử
Quan sát các loài động vật ở sở thú, thủy cung, thưởng thức nghệ thuật tại bảo tàng mỹ thuật, học qua trải nghiệm tại bảo tàng khoa học và bảo tàng khác đều là những trải nghiệm văn hóa.
Vừa học thêm kiến thức trong khi vui chơi, vừa phát triển toàn diện các năng lực phi nhận thức.
6. Cùng gia đình xem thể thao trực tiếp
Xem các trận đấu thể thao như bóng chày, bóng đá, bóng rổ cũng là một trải nghiệm văn hóa giúp nâng cao năng lực phi nhận thức.
Theo nghiên cứu, việc xem trực tiếp thay vì qua TV hay online giúp giảm căng thẳng và tăng cảm giác hạnh phúc.
7. Về quê thăm ông bà và anh em họ
Việc chơi với trẻ em khác độ tuổi hoặc người lớn không phải là thành viên gia đình hạt nhân có tác động tích cực đến lòng tự trọng và tính hướng ngoại.
Về quê thăm ông bà và anh em họ là một trải nghiệm tuyệt vời giúp phát triển năng lực phi nhận thức.
8. Giúp đỡ việc nhà và đảm nhận vai trò trong gia đình
Việc thường xuyên giúp đỡ việc nhà giúp nâng cao lòng tự trọng, tính hướng ngoại, khả năng phục hồi tinh thần và thái độ tích cực với việc học.
Nếu trẻ có thể đảm nhận vai trò cụ thể một cách đều đặn thì càng lý tưởng.
9. Tự chọn sách yêu thích và đọc
Đọc sách cũng là một trải nghiệm giúp phát triển năng lực phi nhận thức.
Trẻ đọc sách nhiều thường có xu hướng quan tâm đến cái mới, điều chỉnh cảm xúc tốt và có thái độ tích cực với tương lai và việc học.
Thư viện mát mẻ là nơi lý tưởng để tận hưởng việc đọc những cuốn sách yêu thích trong kỳ nghỉ hè.
10.Tham gia trại hè hoặc chương trình mùa hè theo sở thích
Gần đây, nhiều công ty và tổ chức tại Nhật Bản tổ chức trại hè và chương trình mùa hè dành cho học sinh tiểu học.
Có nhiều thể loại như trải nghiệm thiên nhiên, khoa học, nông nghiệp, tiếng Anh, nghệ thuật truyền thống.
Không chỉ nội dung trải nghiệm, mà việc trẻ tự mình tham gia những điều mới mẻ còn giúp chúng phát triển mạnh mẽ hơn.
11.Tự chủ tham gia vào điều mình yêu thích
Điều giúp nâng cao năng lực phi nhận thức nhất là trẻ chủ động tham gia vào điều mình yêu thích.
Dù không phải những điều đã nêu trên, nếu trẻ quan tâm hay muốn thử điều gì, hãy hỗ trợ và khích lệ trẻ.
Biến kỳ nghỉ hè thành "mùa trưởng thành"
Kỳ nghỉ hè là cơ hội tuyệt vời để phát triển năng lực phi nhận thức và nuôi dưỡng “năng lực sống” thông qua nhiều trải nghiệm.
Nếu có thể cùng tham gia với con, bố mẹ cũng sẽ có cơ hội học hỏi lẫn nhau.
Tuy nhiên, điều quan trọng nhất không phải là người lớn “ép làm” mà là để trẻ chủ động “muốn làm”.
Hãy để trẻ bắt đầu từ những gì trẻ thấy hứng thú và muốn thử nhé.
Tác giả: Seiya Risa
Tổng biên tập tạp chí giáo dục Well-being dành cho trẻ em “FQ Kids”. Tốt nghiệp khoa Chính sách Tổng hợp, Đại học Keio, chuyên nghiên cứu các hình thức giáo dục đa dạng. Sau khi làm việc tại công ty Recruit, cô thành lập NPO “Ikihagu”, phỏng vấn hơn 100 trường học và cơ sở giáo dục trên khắp Nhật Bản với chủ đề “nuôi dưỡng năng lực sống”. Hiện cô hoạt động với tư cách là nhà nghiên cứu giáo dục, chuyên biên tập, viết bài và thuyết trình về giáo dục phát triển năng lực phi nhận thức.
Comments