Kiếm đạo (剣道 Kendo) là một trong những môn võ thuật, hay còn gọi là võ đạo của Nhật Bản. Môn võ biểu hiện sức mạnh thể chất và cả tinh thần. Bắt nguồn từ kiếm thuật truyền thống của Nhật Bản, kiếm đạo hiện nay phổ biến rộng rãi trên khắp thế giới, với các giải vô địch toàn cầu được tổ chức 3 năm một lần. Khám phá lịch sử, kỹ năng và các yếu tố của kiếm đạo sẽ giúp bạn có một cái nhìn sâu sắc về văn hóa Nhật Bản, cũng như nghệ thuật độc đáo được kết hợp với đấu tranh tư tưởng.
Kiếm đạo (Kendo) là gì?
Mang ý nghĩa "đạo dùng kiếm", kiếm đạo là một trong những môn võ thuật truyền thống của Nhật Bản. Mặc dù trước đây, môn võ chỉ phù hợp với lối sống của các samurai và chiến binh, nhưng ngày nay kiếm đạo dần được hiện đại hóa, trở thành hoạt động thể thao phổ biến dành cho cả sinh viên và người trưởng thành.
Những người chuyên về kiếm đạo được gọi là "kendoka (剣道家)". Họ tập trung vào sự liên kết về tinh thần, thể chất lẫn tư tưởng nhằm mục đích tạo nên mô hình giao tiếp. Và thông qua việc rèn luyện, năng lực tập trung được nâng cao giúp người tập có thể hòa nhập với xã hội hơn.
Lịch sử về Kiếm đạo (Kendo)
Sự xuất hiện của Nihonto, hay còn gọi là kiếm Nhật vào thời Heian (794 - 1185) là bắt nguồn cho sự ra đời của môn võ kiếm đạo. Lưỡi kiếm cong đặc trưng cùng đường kiếm độc đáo tạo nên nghệ thuật kiếm đạo chuyên biệt được các võ sĩ đạo Samurai thời bấy giờ phát triển. Kiếm thuật kết hợp với nhiều kỹ thuật võ đạo khác, áp dụng kỹ năng được sử dụng trong các cuộc chinh chiến đường dài cũng như đấu võ trên lưng ngựa.
Trong suốt thời kỳ Edo (1603 - 1867) yên bình, ý nghĩa trọng tâm của kiếm thuật chuyển từ vũ lực sang việc tu dưỡng nhân cách con người, tập trung vào lối sống có kỷ luật và phát triển khái niệm katsunin-ken (活人剣), mang ý nghĩa "thanh kiếm mang lại sự sống". Những cuộc chiến tranh và sức mạnh tinh thần gắn kết với nhau, với nhiều văn bản do những nhà cầm quyền, lãnh đạo tôn giáo và các samurai ghi chép lại. Nội dung thường đề cập chủ yếu vào tiềm năng hy sinh tối thượng của một kiếm sĩ, cũng như sự phân biệt giữa thiện và ác chính là chìa khóa then chốt hình thành nền tảng của tinh thần võ sĩ đạo. Đây cũng là con đường mà một chiến binh hướng đến.
Khi yếu tố tinh thần của kiếm thuật thay đổi thì trọng tâm thể chất cũng vậy. Kiếm thuật đã trở thành bộ môn nghệ thuật mang tính hài hòa nhưng cũng không kém phần kỷ luật, tập trung vào việc luyện tập và hoàn thiện sự chuyển động nhịp nhàng. Kiếm tre bắt đầu phổ biến vào thế kỷ 18 để người bình thường có thể luyện tập mà không bị thương. Và cũng trong một thời gian này, kiếm đạo được đưa vào môn học bắt buộc tại các trường học Nhật Bản. Khi tầng lớp Samurai bị bãi bỏ trong công cuộc Minh Trị Duy tân (1868), đã có một thời gian kiếm đạo bị cấm, tuy nhiên sau đó lại khôi phục và được ưa chuộng rộng rãi. Vào năm 1912, Nihon Kendo Kata được thành lập để thống nhất trong việc giảng dạy kiếm thuật. Qua đó, võ thuật và kiếm thuật chính thức được đổi tên thành Budo (武道 Võ đạo) và Kendo (剣道 Kiếm đạo), thay "thế thuật" thành "nghệ thuật", "hành" thành "đạo" để nhấn mạnh việc tập trung vào các yếu tố tinh thần.
Trong thời kỳ Nhật Bản bị chiếm đóng, kiếm đạo lại bị cấm trong một khoảng thời gian ngắn vì được xem là bộ môn thực hành quân sự. Nhưng sau khi độc lập, bộ môn lại được khôi phục một lần nữa. Vào năm 1952 ngay sau đó, Liên đoàn Kiếm đạo Toàn Nhật Bản được thành lập và chính thức được công nhận vào năm 1954. Cho đến năm 1970, Liên đoàn Kiếm đạo Quốc tế được thành lập và Giải vô địch Kiếm đạo Thế giới đầu tiên được tổ chức tại thủ đô Tokyo cùng năm đó. Ngày nay, có đến hơn 50 quốc gia tham gia. Cuộc thi được tổ chức 3 năm một lần, tại các địa điểm trên toàn thế giới.
Triết lý và tinh thần của Kiếm đạo (Kendo)
Phát triển từ bộ môn võ thuật, Kendo đã trở thành một hình thức kỷ luật và đào tạo nhân cách. Các yếu tố chính được Liên đoàn Kiếm đạo Toàn Nhật Bản đẩy mạnh bao gồm việc trau dồi tinh thần mạnh mẽ, lòng chân thành, lễ nghĩa, danh dự và cải thiện bản thân. Những điều này giúp con người nâng cao ý thức cống hiến cho xã hội, yêu mến cộng đồng và thúc đẩy hòa bình thế giới rộng rãi hơn.
Thông qua việc sử dụng kiếm tre shinai, mục tiêu "tâm khí lực hợp nhất (心気力一致)" trở thành then chốt. Lễ nghi là một phần quan trọng trong kiếm đạo, phản ánh tầm quan trọng trong phép xã giao. Thể hiện sự tôn trọng đối phương mọi lúc cùng với việc tập trung rèn luyện bản thân cho phép một cá thể phát triển thái độ khiêm tốn cả trong lẫn ngoài Kiếm đạo. "Giao kiếm tri ái (交剣知愛)" là lý tưởng đạt được sự hiểu biết lẫn nhau về mặt tiến bộ của nhân loại thông qua kiếm đạo, và cũng là cốt lõi của trong việc thực hành tất cả các bộ môn nghệ thuật. Mặc dù gọi là "đạo trong việc dùng kiếm", song người ta tin rằng Kiếm đạo có thể hình thành lối sống, kỹ năng và sự phát triển có được từ việc luyện tập để áp dụng cho mọi khía cạnh của cuộc sống đời thường.
Các vật dụng cần thiết cho việc luyện tập Kiếm đạo (Kendo)
Để luyện tập kiếm đạo, người tập cần chuẩn bị các dụng cụ cũng như trang phục được quy định sẵn. Trong đó vật dụng chủ yếu gồm có kiếm tre và áo giáp bảo vệ.
Kiếm Tre Shinai (竹刀)
Dụng cụ chủ yếu của bộ môn Kiếm đạo là kiếm tre shinai, được làm từ thanh tre và da ghép lại. Từ ngữ "shinai" xuất phát từ shinau, có nghĩa là uốn cong, ban đầu là một phần của shinai-take (tre dẻo). Chữ Hán cũng có hình thể biểu tượng cho thanh kiếm, phản ánh cách sử dụng cụ thể của từ này trong Kiếm đạo. Sức mềm dẻo, đàn hồi của tre giúp lực tác động thông qua cú đánh được hấp thụ đáng kể, giảm thiệt hại cho đối phương.
Bộ phận của kiếm tre Shinai gồm có tsuka (chuôi kiếm) và tsuba (kiếm cách) kết nối bốn thanh tre, được cố định bằng các phụ kiện từ da và sợi dây buộc lại. Dây buộc nakayui được buộc ở đoạn giữa 2/3 thân kiếm, vừa kết nối các thanh tre vừa tạo điểm nhấn cho kiếm. Phần đầu được cố định bằng nắp cao su, gọi là "saki-gawa".
Kích thước của kiếm tre shinai được Liên đoàn Kiếm đạo Quốc tế quy định cho các cuộc thi, có sự khác nhau tùy thuộc vào độ tuổi, cân nặng và chiều cao của người luyện kiếm.
Thông thường trong Kiếm đạo, người luyện kiếm chỉ sử dụng một thanh kiếm (一刀流 ittoryu), nhưng cũng có một số chọn sử dụng cách đánh bằng hai thanh kiếm (二刀流 nitoryu). Nếu luyện song kiếm theo phong cách nitoryu, thì người luyện cần cầm thanh kiếm dài bên tay phải, và thanh kiếm ngắn bên tay trái. Tùy theo trường hợp có thể chuyển đổi. Cách luyện tập song kiếm khá phổ biến tại trường phái Kendo Hyoho Niten Ichiryu.
Một số kiếm sĩ còn luyện tập bằng bokuto - loại kiếm gỗ cứng chắc hơn kiếm tre shinai và khó bị mài mòn.
Áo giáp bảo vệ Kendo-bogu (剣道防具)
Mặc dù shinai được thiết kế để giảm thiểu chấn thương cơ thể, song người tập vẫn cần mặc áo giáp bảo vệ, gọi là kendo-bogu. Áo giáp giúp bảo vệ phần đầu, cánh tay, thân và chân người tập với tổng thể như được bọc thép, kết hợp với tiếng hô hào truyền thống để lấy thanh thế trông đầy uy lực!
Phần đầu được bảo vệ bằng mũ bảo hộ Men (面), thiết kế từ tấm lưới kim loại giúp người đội có thể nhìn thấy xung quanh. Ngoài ra còn có mảnh da xòe rộng trước mũ để bảo vệ cổ họng, cùng đệm chêm dùng để bảo vệ phần vai và hai bên cổ.
Cẳng tay, cổ tay và bàn tay được bảo vệ bằng loại găng tay dài, dày và có đệm (小手 kote). Phần thân được bảo vệ bằng áo giáp Do (胴). Phần eo và phía trước háng được bảo vệ bằng vảy tare (垂れ). Trang phục mặc bên trong áo giáp gồm có quần ống rộng hakama đơn giản và áo kendogi (hoặc keikogi).
Cách thức và luật lệ thi đấu trong Kiếm đạo (Kendo)
Cách tính điểm trong các cuộc thi kiếm đạo dựa trên các cú đánh quyết định cũng như tư thế, ý thức và cách tiếp cận của võ sĩ kiếm đạo.
Kỹ thuật và nghi thức trận đấu Kiếm đạo (Kendo)
Tầm quan trọng của nghi thức chính là then chốt. Tất cả các trận đấu Kiếm đạo đều bắt đầu bằng nghi lễ nghiêng mình cúi đầu về phía trước, trọng tài và sau đó là đối thủ. Shikake waza (仕掛け技) là kỹ thuật ra đòn tấn công, và Oji waza là kỹ thuật phản công. Có rất nhiều cách thức di chuyển khác nhau để chuẩn bị ra đòn, tất cả đều tuân theo một loạt hình thức chuyển động nghiêm ngặt, dần dần càng tăng tốc nhanh hơn. Các đòn tấn công phổ biến gồm có Harai waza (払技), Nidan waza (二段技) và Debana waza (出鼻技). Và đòn phản công tiêu biểu thì có Nuki waza (抜き技), Uchiotoshi waza (打ち落とし技) và Kaeshi waza (返し技).
Đòn tấn công ghi điểm trong Kiếm đạo (Kendo)
Để tấn công và đánh đòn ghi điểm, phần đầu kiếm datotsu-bu (打突部) phải chạm vào phần được quy định trên áo giáp đối thủ. Phần đầu kiếm datotsu-bu chỉ 1/3 thanh kiếm, được đánh dấu bởi dây buộc nakayui. Phần áo giáp va chạm bao gồm các bộ phận như mũ bảo hộ, hai bên cổ tay, hai bên thân mình và phía trước cổ họng. Tất cả đều được bảo vệ thích hợp. Ngoài ra khi tấn công và đánh đòn quyết định, người tập kiếm cần phải đóng dấu (fumikomu) và hô hào lấy thanh thế (kiai) để nhận được điểm.
Cách tính điểm trong môn võ
Điểm được trọng tài trong trận đấu phán xét và phân định. Mỗi trận đấu có 3 trọng tài quan sát. Các trọng tài sử dụng cờ màu để biểu thị số điểm mà họ muốn trao, và thường thì 2 trong số 3 người phải đồng ý cho thì điểm mới được trao. Các cuộc thi áp dụng hệ thống thi đấu để giành lấy 3 điểm trong thời gian quy định. Có ba kết quả xảy ra nếu trận đấu kết thúc với tỷ số hòa: Hikiwake (hòa), Encho (Kéo dài thời gian đấu cho đến khi một bên giành được một điểm) hoặc Hantei (trọng tài bỏ phiếu cho người chiến thắng).
Cấp độ và danh hiệu trong Kiếm đạo (Kendo)
Cũng giống như các môn võ truyền thống khác của Nhật Bản, cấp độ và danh hiệu của Kiếm đạo dựa trên hệ thống Kyu (級 Cấp) và Dan (段 Bậc). Đây là những cấp bậc và được trao thông qua các kỳ thi hoặc đánh giá. Kyu phần lớn dùng để phân biệt cấp độ luyện tập của học sinh trong trường, và Dan thì dành cho người trưởng thành. Khác với các môn võ khác, Kiếm đạo không có sự khác biệt trong trang phục giữa những người luyện tập ở các cấp độ khác nhau.
Kyu và Dan: Cấp độ trong Kiếm đạo (Kendo)
Học sinh bắt đầu học Kiếm đạo sẽ bắt đầu từ lớp thấp nhất, đó là Kyu thứ 5, sau đó dần chuyển qua 4, 3, 2 và 1 dựa trên kỹ thuật và cách tiếp cận. Dan thì được phân cấp ngược lại, bắt đầu bằng số thứ tự 1 và tiến dần đến Dan thứ 10. Thông thường thì các kỹ năng về mặt thể chất chỉ được đánh giá đến Dan thứ 8 - mức độ yêu cầu kỹ năng cao nhất. Ở các cấp bật còn lại sẽ tập trung hoàn toàn vào phương pháp bồi dưỡng tinh thần. Các môn phái đạt đến Dan thứ 9 và 10 không còn được Liên đoàn Kiếm đạo Toàn Nhật Bản trao tặng, mặc dù Liên đoàn Kiếm đạo Quốc tế vẫn cho phép. Ngoài ra cũng có một số giới hạn độ tuổi được đặt ra cho đối tượng được trao, chẳng hạn như Dan thứ 1 chỉ dành cho những người trên 13 tuổi và Dan thứ 8 dành cho những người trên 46 tuổi.
Shogo: Danh hiệu trong Kiếm đạo (Kendo)
Cũng như các môn võ thuật khác, sau khi người luyện kiếm đạo có một tiến bộ nhất định qua các cấp Dan, họ sẽ có mong muốn đạt đến danh hiệu danh giá liên quan đến võ thuật. Đầu tiên là người hướng dẫn (Renshi 錬士), cấp độ cần có trình độ từ Dan thứ 6 trở lên và có năng lực hướng dẫn tốt. TIếp đến là Giáo Sĩ (Kyoshi 教士), người cần đạt đủ tiêu chuẩn của Renshi có trình độ từ Dan thứ 7 trở lên mới được xem xét. Danh hiệu cuối cùng là bậc thầy sư phạm, hay còn gọi là Phạm Sĩ (Hanshi 範士) được yêu cầu mức độ hạnh kiểm cao nhất và cũng là danh hiệu cao quý nhất trong Kendo. Để đạt được đến cấp bật này, người tập cần có kinh nghiệm trên cả Giáo Sĩ và có trình độ từ Dan thứ 8 trở lên trong bộ môn Kiếm đạo.
Comments