Kyudo (Cung đạo) thường được so sánh với bắn cung nhưng lại sở hữu yếu tố tâm linh then chốt, và là một trong những môn võ thuật ít được biết đến của Nhật Bản. Cả học sinh và người lớn đều có thể trải nghiệm môn võ này. Thông qua sự phát triển bởi các chiến binh samurai và các tu sĩ thiền trong nhiều thế kỷ, Kyudo đã trở thành nghệ thuật kết hợp của phong thái, kỹ năng và tâm trí.
Kyudo là gì?
Kyudo là bộ môn võ thuật chuyên môn hóa cao dựa trên môn bắn cung truyền thống của Nhật Bản và được dịch là “cung đạo (bắn cung)”. Ban đầu Kyudo được các samurai phát triển để phục vụ cho mục đích săn bắn. Sau đó, môn võ đã đóng vai trò tâm linh và được Thiền tông chấp nhận. Kyudo hiện được thực hành trên khắp thế giới và được xem là con đường dẫn đến sự thanh thản về tâm linh, chân lý và vẻ đẹp.
Lịch sử của Kyudo
Kyudo (Cung đạo) là hoạt động được thực hiện bởi các thợ săn trên toàn thế giới trong nhiều thế kỷ. Mặc dù bắn cung có thể bắt đầu từ nhu cầu thực tế nhưng Kyudo thì đã phát triển thành một môn nghệ thuật. Các hiện vật liên quan đến bắn cung sớm nhất của Nhật Bản có từ thời Yayoi (300BC - 300AD). Các mô tả từ thời kỳ đồ đá muộn ở Nhật Bản cho thấy rằng các vị trí đặc biệt của phần tay nắm (gọi là nigiri) ở đầu dưới của những chiếc cung lớn hơn, phản ánh sự trường tồn của những thiết kế theo truyền thống Nhật Bản.
Ở Nhật Bản, vào thời phong kiến (1185-1600), các tầng lớp samurai luyện tập bắn cung cùng với kiếm thuật. Mặc dù kiếm thuật được biết đến nhiều hơn, nhưng bắn cung (khi ấy được gọi là "kyujutsu") lại được cho là kỹ năng giúp cho các samurai trở thành những chiến binh thực thụ. Bắn cung thường được kết hợp với cưỡi ngựa. Bộ môn đòi hỏi rất nhiều kỹ năng, nên có khá nhiều trường bắn cung được mở ra để dạy bắn cung theo nhiều phong cách đa dạng. Trong thế kỷ 15, Heki Danjo Masatsugu đã phát triển phương pháp “hi, kan, chu”, có nghĩa là “bay, xuyên qua, trung tâm”. Phương pháp này đã cách mạng hóa việc dạy bắn cung. Vào thế kỷ 16, súng hỏa mai đã xuất hiện trong các trận chiến nhưng bắn cung vẫn là một kỹ năng tự thân trong các tầng lớp samurai và có được vai trò tâm linh đối với những người thực hành Phật giáo thiền. Các nhà sư đóng vai trò là giáo viên đã phát triển Kyudo, tập trung mạnh hơn vào triết lý và khía cạnh tinh thần của môn bắn cung.
Khi các Samurai mất đi quyền lực trong Thời kỳ Minh Trị, mức độ phổ biến của Kyudo đã giảm dần, nhưng một nhóm các võ sư Kyudo tận tâm đã hợp lại với nhau để giữ cho nó tồn tại. Liên đoàn Kyudo toàn Nhật Bản được thành lập vào năm 1949, và Kyudo đang được hàng nghìn người trên khắp thế giới luyện tập.
Triết lý của Kyudo
Kyudo là một môn võ thuật, và có nền tảng triết học và tâm linh vững chắc một phần được phát triển bởi các nhà sư của Phật giáo thiền. Trong khi bắn cung ban đầu được phát triển để sử dụng trong săn bắn và sau đó là trong chiến đấu thì qua nhiều thế kỷ, nó đã phát triển thành một môn nghệ thuật. Kyudo cũng như với tất cả các môn võ thuật (budo), đây là một hình thức phát triển tinh thần, được sử dụng bởi các Phật tử cũng như những người không theo đạo Phật để đạt đến một cảnh giới của sự hoàn toàn tập trung.
Mục tiêu của Kyudo, như được mô tả bởi Nippon Kyudo Federation là đạt được shin-zen-bi, nghĩa là chân - thiện - mỹ. Điều này phản ánh sự chính xác và phong thái khi bắn cung cũng như tinh thần và thái độ đạo đức của các Kyudoka - tên gọi chỉ những người theo bộ môn này. “Shin” phản ánh niềm tin rằng bắn cung thật không có gian dối, với sự thật của một phát bắn được đo bằng sae (độ thanh thản), tsurune (âm thanh dây cung vang nên khi mũi tên bay đi) và tekichu (độ chính xác khi bắn vào mục tiêu). Yếu tố thiền phản ánh trọng tâm đạo đức của Kyudo, kết hợp rei (lễ nghi) và fuso (không đối đầu) để giữ bình tĩnh và điềm đạm, tìm kiếm sự thanh thản thông qua sự tập trung. Yếu tố cuối cùng, bi, được tìm thấy trong hai phần trước, với sự trang nghiêm và hài hòa mang đến một vẻ đẹp thực sự. Mặc dù những yếu tố này là then chốt trong Kyudo nhưng chúng được kỳ vọng sẽ mở rộng vào cuộc sống hàng ngày. Những yếu tố này luôn được các Kyudoka mang theo và phản ánh trong lối sống của họ.
Dụng cụ cần thiết cho Kyudo
Kyudo chỉ yêu cầu một số dụng cụ ít ỏi nhưng chất lượng và sự khéo léo của người sử dụng mới là chìa khóa. Trong khi các dụng cụ thay thế rất hiện đại ngày càng trở nên thông dụng thì việc sử dụng các thiết bị truyền thống vẫn còn phổ biến.
Yumi: Cánh cung
Cung của Nhật Bản nổi tiếng là thanh lịch và dài, đó là sự khác biệt dễ nhận biết so với cung được sử dụng ở phương Tây. Mỗi cây cung có chiều dài trung bình 2m, chúng cao hơn cả xạ thủ. Trong khi đó, cung phương Tây lại có sự khác biệt rõ rệt, chúng ngắn hơn và do đó mạnh hơn. Sự khác biệt này làm nổi bật trọng tâm của Kyudo là sự sang trọng và tính nghệ thuật hơn là tính thực dụng trong việc săn bắn. Việc phóng ra các mũi tên, được gọi là hassha cũng là một vẻ đẹp kèm theo độ chính xác.
Yumi theo truyền thống được làm bằng tre với một loại keo tự nhiên gọi là nibe. Tuy nhiên, những loại cung tự nhiên này rất dễ bị ảnh hưởng bởi nhiệt và độ ẩm. Vì thế, cánh cung cần được chăm sóc rất cẩn thận, đặc biệt là trong mùa mưa và mùa hè ẩm ướt của Nhật Bản. Cũng bởi vì lí do này nên cánh cung bằng chất liệu tổng hợp đang dần trở nên phổ biến hơn.
Cây cung dài hơn được gọi là chokyu và tên của phần chuôi là phần thường thấy ở phần dưới của cây cung được gọi là nigiri. Để quyết định chiều cao của cây cung, người ta thường đo yazuka của xạ thủ, chiều dài này thường là khoảng một nửa chiều cao của cây cung. Tsuru (dây) trên cây cung cũng cần được chăm sóc kỹ càng. Dây cung phải được chà bằng vải dệt và nhựa để tăng cường độ chắc chắn sau khi sử dụng.
Ya: Mũi tên
Mũi tên dùng trong Kyudo truyền thống được làm từ tre và nắn thẳng bằng tay. Nếu chúng bị cong, chúng có thể được làm thẳng lại bằng cách sử dụng nhiệt. Sự khéo léo của việc tạo ra các mũi tên cũng được coi là một nghệ thuật. Theo truyền thống, hane, được biết đến trong tiếng Anh là fletchings (lông ở bên cạnh) được làm từ lông diều hâu hoặc lông đại bàng vốn là những kẻ săn mồi hàng đầu. Tuy nhiên, hiện nay, những loài chim này là loài động vật được bảo vệ nên phải sử dụng các loại lông khác để thay thế.
Mũi tên có hai dạng dựa trên loại lông vũ được sử dụng. Haya (thường được bắn trước) là loại mũi tên mà phần lông quay theo chiều kim đồng hồ khi được thả ra, trong khi otoya (bắn thứ hai) là loại mũi tên mà phần lông sẽ quay ngược chiều kim đồng hồ. Vì Kyudo là một môn nghệ thuật và không được sử dụng cho mục đích săn bắn hay thể thao nên các đầu mũi tên có nắp kim loại để bảo vệ trong quá trình sử dụng. Chiều dài của một mũi tên được xác định bằng yatsuka của xạ thủ cộng với 6-10cm. Việc phóng ra các mũi tên được gọi là hassha và là thời điểm hoàn toàn tập trung của người bắn cung.
Fudeko, Giriko và Tsurumaki: Các món phụ kiện đi kèm
Cũng như các môn nghệ thuật khác, bạn có thể sử dụng một số phụ kiện đi kèm mang tính tiện lợi trong các hoạt động. Trong Kyudo, có 3 món đồ luôn được các xạ thủ chăm chỉ luyện tập mang theo bên mình.
Fudeko là một loại bột làm từ than vỏ trấu. Bột này được bôi lên tay để thấm mồ hôi, như vậy cung có thể được xoay dễ dàng mà không bị hư hại. Giriko là một loại bột nhựa thông đôi khi được thêm vào ngón tay cái và ngón trỏ để giúp duy trì độ bám khi bắn. Cuối cùng, tsurumaki là một vật nhỏ dùng để cuộn dây cung dự phòng. Tsurumaki thường được làm bằng tre đan với dây đeo bằng da, và theo truyền thống thì các hộp đựng 2 loại bột trên có tên gọi là giriko-ire và fudeko-ire sẽ được làm bằng gạc hoặc sừng và thường được gắn vào dây đeo.
Trang phục dùng trong Kyudo
Cùng với các dụng cụ đặc biệt, điều quan trọng là phải mặc quần áo thích hợp cho Kyudo. Điều này cho phép việc luyện tập được tốt nhất và cũng phản ánh tính chuyên nghiệp và nghiêm túc khi luyện tập Kyudo.
Yugake: Găng tay
Găng tay là một phần quan trọng của việc luyện tập Kyudo. Theo truyền thống, găng tay sẽ được làm bằng da hươu. Loại găng tay này thường có phần ngón cái cứng và phần cổ tay chắc chắn. Nó có thể tồn tại trong nhiều năm khi được sử dụng đúng cách. Có ba loại găng tay khác nhau, tất cả đều liên quan đến truyền thống của nghệ thuật và mức độ luyện tập. Có mitsu-gake (ba ngón), yotsu-gake (bốn ngón) hoặc moro-gake (năm ngón) và tất cả đều được biết là có những đặc điểm riêng đối với khả năng cơ động của xạ thủ.
Wafuku hoặc Kyudogi: Trang phục
Trang phục được dùng trong các cuộc thi hoặc sự kiện là wafuku, tương tự như kimono, còn trang phục khi luyện tập sẽ là kyudogi. Khi mặc một trong hai loại này thì phần hakama phải là loại có ống quần với màu trắng là màu lý tưởng. Các yếu tố nhỏ hơn của trang phục cũng tuân theo các quy tắc nghiêm ngặt, bao gồm tabi (tất) phải có màu trắng. Tổng thể của trang phục phải sạch sẽ, gọn gàng và đúng lễ nghi.
Muneate: Tấm bảo vệ ngực
Khi tập luyện Kyudo, các nữ xạ thủ có thể đeo tấm lót trước ngực để tránh bị dây cung bật vào người khi bắn. Muneate thường được làm bằng da hoặc nhựa.
Tìm hiểu các cuộc thi Kyudo
Mặc dù không phải tất cả Kyudoka đều sẽ tham dự các cuộc thi, thay vào đó, họ muốn tập trung vào yếu tố tinh thần và sự tập trung vào bản thân của Kyudo, nhưng vẫn có những cuộc thi được tổ chức trên khắp Nhật Bản và cả nước ngoài. Các cuộc thi này có một yêu cầu cao về lễ nghi, bao gồm cả cách các xạ thủ bước vào hội trường. Phần lễ nghi này được thể hiện qua việc cúi đầu trước các trọng tài, tiến đến gần hàng và quỳ xuống trước khi nhắm bắn vào mato, ngaoif ra còn thể hiện trong việc tiếp cận đường bắn và di chuyển qua hassetsu (tám giai đoạn bắn) với tất cả các yếu tố được thực hiện đồng thời cùng 3-4 xạ thủ khác.
Đối với các cuộc thi đấu của Nhật Bản, mỗi xạ thủ sẽ sử dụng hai bộ, mỗi bộ gồm hai mũi tên. Trong mỗi lượt bắn, mỗi xạ thủ sẽ sử dụng một mũi tên.
Làm sao để giành được điểm
Khi bắn trúng vào mato (biển mục tiêu), người bắn cung sẽ được thưởng một dấu maru (vòng tròn), và nếu bắn trượt, người đó sẽ nhận được một dấu batsu (gạch chéo). Các xạ thủ cần nhắm bắn trúng vào mato bằng tất cả bốn mũi tên được bắn ra.
Các cấp bậc và Danh hiệu của Kyudo
Như với tất cả các môn võ thuật, trong Kyudo có một hệ thống cấp bậc và danh hiệu được quản lý chặt chẽ. Hệ thống đáng giá này đo lường cả cấp độ mới bắt đầu cũng như cấp độ bậc thầy của một xạ thủ.
Dan và Kyu: Các cấp độ của Kyudo
Có hai thứ hạng cho người học Kyudo: Dan và Kyu. Các thứ hạng này phản ánh một hệ thống phân cấp và được trao giải thông qua các kỳ thi (phổ biến hơn ở phương Tây) hoặc thông qua đánh giá của người hướng dẫn. Các cấp độ Kyu thường chỉ được trao trong các câu lạc bộ cấp trường ở Nhật Bản còn đối với người lớn thì thường chuyển thẳng lên các cấp độ Dan. Bảng xếp hạng này tương tự như các môn thể thao võ thuật khác, tuy nhiên trong Kyudo thì không có đai hoặc huy hiệu để biểu thị cấp độ.
Những người mới bắt đầu chơi Kyudo sẽ bắt đầu từ 5 Kyu và tiến dần qua 4 Kyu, 3, 2 đến 1 Kyu, được thể hiện qua sự chính xác trong hình thức và các chuyển động. Sau đó, họ sẽ chuyển sang cấp Dan, bắt đầu với Shodan (Dan thứ nhất) và tiến lên qua mười giai đoạn Dan. Với các cấp độ dan, phần đánh giá sẽ chú ý vào sự hoàn hảo của kỹ thuật bắn và sự tập trung cao hơn vào khía cạnh tinh thần của Kyudo.
Shogo: Danh hiệu trong Kyudo
Khi các xạ thủ tiến bộ qua các cấp Kyu và Dan, họ có thể tìm kiếm một danh hiệu shogo được đánh giá cao. Chúng được dành riêng cho những người đã thể hiện thành tích đáng kể trong Kyudo và có ba cấp độ khác nhau. Renshi (người hướng dẫn) là cấp độ đầu tiên, nó yêu cầu xạ thủ phải có bản lĩnh vững vàng, có trình độ go-dan (5 đẳng) trở lên và có khả năng hướng dẫn tốt.Người mang danh hiệu Kyoshi (giáo viên) phải có khả năng phán đoán, khả năng về kỹ thuật, học thuật và kỹ năng tu luyện để có thể đảm nhận trách nhiệm lãnh đạo. Những người này trước đó phải lấy được danh hiệu Renshi. Danh hiệu cuối cùng, Hanshi, có nghĩa là chuyên gia. Danh hiệu này yêu cầu mức độ hạnh kiểm, phẩm giá và sự sáng suốt ở mức cao nhất và phải là người đã có danh hiệu Kyoshi.
Comments