【วัฒนธรรมอาหารญี่ปุ่น】เอกิเบนที่ขายในชินคันเซ็นและสถานีรถไฟ คืออะไร?

ถ้าคุณไปเยี่ยมชมสถานที่ท่องเที่ยวหลายแห่งระหว่างการเที่ยวญี่ปุ่น คุณก็อาจจะต้องเดินทางข้ามจังหวัดด้วยรถไฟหัวกระสุนชินคันเซ็นและรถไฟด่วนพิเศษ ซึ่งในการเดินทางด้วยรถไฟนี้ หากทิวทัศน์จากหน้าต่างเป็นอาหารตาที่น่าลิ้มลิง การรับประทานอาหารบนรถไฟอาจเป็นอาหารปากที่ควรลิ้มลองด้วยเช่นกันครับ ในบทความนี้ ผมอยากจะแนะนำประวัติของเอกิเบนซึ่งอาจกล่าวได้ว่ามาพร้อมกับการเดินทางด้วยรถไฟ เบนโตะยอดนิยม และสถานที่ซื้อเอกิเบนครับ

"เอกิเบน" คืออะไร?

"เอกิเบน" (駅弁 / Ekiben) เป็นอาหารกล่องเบนโตะสำหรับผู้โดยสารรถไฟที่ขายตามสถานีรถไฟและบนรถไฟ มีเบนโตะหลายประเภทขึ้นอยู่กับผู้ผลิต เช่น มาคุโนะอุจิเบนโตะ ซึ่งเป็นข้าวขาวกับกับข้าวเครื่องเคียงหลายชนิด และเบนโตะที่มีข้าวปั้นและซูชิม้วน เอกิเบนจะถูกบรรจุลงกล่องหลังจากผ่านการทำความเย็นเพื่อป้องกันการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย ดังนั้นสิ่งสำคัญคือต้องปรุงรสและปรุงให้สุกเพื่อให้สามารถรับประทานแบบเย็นได้ ดังนั้นจึงสามารถรับประทานได้อย่างอร่อยโดยไม่ต้องอุ่นซ้ำครับ

ในปัจจุบัน การเดินทางระหว่างโตเกียวและชินโอซาก้าด้วยรถไฟชินคันเซ็นใช้เวลาประมาณ 2 ชั่วโมง 30 นาที แต่ในสมัยที่ยังไม่มีรถไฟชินคันเซ็น การเดินทางด้วยรถไฟใช้เวลานานกว่ามาก ดังนั้น เอกิเบนจึงถูกประดิษฐ์ขึ้นให้เป็นอาหารแบบพกพาเพื่อตอบสนองความต้องการในการกินดื่มบนรถไฟ มีทฤษฎีมากมายเกี่ยวกับที่มาของมัน แต่ทฤษฎีที่น่าเชื่อถือที่สุดคือทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับสถานี Utsunomiya ในจังหวัดโทชิงิ ในเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 1885 พร้อมกับการเปิดสถานี Utsunomiya ของการรถไฟญี่ปุ่น (ปัจจุบันคือ JR East) กล่าวกันว่าเอกิเบนเริ่มต้นขึ้นเมื่อ 'ชิโรกิยะ' (白木屋 / Shirokiya) ซึ่งเป็นโรงแรมเรียวกัง ผลิตและจำหน่ายข้าวกล่องเบนโตะที่บรรจุข้าวปั้นแบบง่ายๆ พร้อมอุเมะโบชิ (บ๊วยดอง) และหัวไชเท้าดองห่อด้วยเปลือกไผ่ครับ

ในปี ค.ศ. 1889 เอกิเบนแบบที่บรรจุข้าวและกับข้าวเครื่องเคียงในกล่องได้ถูกจำหน่ายเป็นครั้งแรกในญี่ปุ่น เพื่อตอบรับทางรถไฟสาย Sanyo (ปัจจุบันคือสาย JR Sanyo) ในอำเภอฮิเมจิ จังหวัดเฮียวโกะ ทาเคดะ คิฮาจิ (竹田木八 / TAKEDA Kihachi) ซึ่งบริหารร้านอาหารใกล้สถานี Himeji ได้ขาย "มาคุโนะอุจิเบนโตะ" ให้กับผู้โดยสารรถไฟ มาคุโนะอุจิเบนโตะดังกล่าวได้รับการกล่าวขานว่าเป็นบรรพบุรุษของเอกิเบนในปัจจุบัน มีเครื่องเคียง 13 ชนิด เช่น ปลาทรายแดงย่างเกลือ ไข่เจียวม้วน แครอท บ๊วยดอง กับข้าวขาว ซึ่งทำให้เบนโตะชนิดนี้ค่อนข้างหรูหราในเสมัยนั้นครับ

• อุตสึโนะมิยะ บ้านเกิดของเอกิเบน เป็นสถานที่แบบนี้!
• ฮิเมจิ ถิ่นกำเนิดของ "มาคุโนะอุจิ เอกิเบ็น"!

เอกิเบนมีกี่ประเภท?

ผ่านมาแล้วประมาณ 140 ปีนับตั้งแต่การกำเนิดของเอกิเบนในญี่ปุ่น ทุกวันนี้มีประเภทมากมายพอ ๆ กับดวงดาวบนฟ้า และว่ากันว่าปัจจุบันมีมากกว่า 2,000 ชนิดทั่วประเทศ แต่แบ่งคร่าวๆ ได้เป็น 3 ประเภทครับ――

1. "มาคุโนะอุจิเบนโตะ" ที่อัดแน่นไปด้วยวัตถุดิบต่าง ๆ
2. เบนโตะที่มีเนื้อ เช่น เนื้อวัว เนื้อไก่ และเนื้อหมูเป็นอาหารจานหลัก
3. กล่องเบนโตะอาหารทะเลที่ใช้อาหารทะเลพิเศษ

ในบรรดาเอกิเบนเหล่านี้ ก็ยังมีแบบที่ร่วมมือกับตัวการ์ตูนอนิเมะและเอกิเบนที่ไม่เพียงพิถีพิถันกับส่วนผสมเท่านั้น แต่ยังรวมถึงภาชนะด้วย เอกิเบนที่ผมจะนำมาแนะนำต่อไปนี้ เพียงเห็นก็ไม่อาจหยุดน้ำลายสอได้เลยครับ!

① "มาคุโนะอุจิเบนโตะ" ที่คุณสามารถเพลิดเพลินกับเครื่องเคียงมากมายในคราวเดียว

เอกิเบนมาตรฐานที่มีข้าวขาวหรือข้าวปั้นและเครื่องเคียงมากมายนั่นเองครับ ในการชมละครคาบุกิ ช่วงเวลาพักระหว่างตอนในการแสดงเรียกว่า 'มาคุไอ' (幕間 / makuai) และชื่อ 'มาคุโนะอุจิ เบนโตะ' ก็มาจากความหมายว่า 'ข้าวกล่องที่รับประทานในช่วงเวลาพักระหว่างการแสดงแต่ละตอน' (*มีหลายทฤษฎีเกี่ยวกับที่มาของชื่อ) มีทั้งแบบที่ประกอบด้วยเครื่องเคียงสไตล์ญี่ปุ่น เช่น ปลาย่าง เทมปุระ และไข่เจียวม้วน และแบบที่มีเครื่องเคียงสไตล์ตะวันตก เช่น แฮมเบอร์เกอร์และกุ้งทอด

Aji-zukushi (味づくし) - 1,150 เยน (รวมภาษี)

มาคุโนะอุจิเบนโตะที่เน้นเรื่องการผลิตในท้องถิ่นเพื่อการบริโภคในท้องถิ่น เช่น ปลาหมึกยักษ์เซโตะอุจิ หัวหอมจากเกาะอาวาจิ และถั่วดำจากจังหวัดเฮียวโงะ ภาพประกอบรูปปราสาทฮิเมจิที่พิมพ์บนบรรจุภัณฑ์ก็ยังสร้างความทรงจำที่ไม่เหมือนใครให้กับการเดินทางไปยังภูมิภาคด้วยครับ

② สามารถกินเนื้อวัวแบรนด์ชั้นสูงได้อย่างง่ายดาย! เอกิเบนที่มีเนื้อเป็นอาหารหลัก

มีเอกิเบนจำนวนมากที่ใช้เนื้อวัวติดแบรนด์ชื่อดัง อย่างสามเนื้อวากิวดังของญี่ปุ่นอันได้แก่เนื้อโกเบ เนื้อมัตสึซากะ และเนื้อโอมิ ไปจนถึงเนื้อวากิวอื่น ๆ อย่าง เนื้อโยเนะซาวะ เนื้อฮิดะ เนื้อมิยาซากิ เป็นต้นครับ หลายรายการสามารถซื้อได้ในราคาที่เหมาะสมโดยเริ่มต้นที่ประมาณ 1,000 เยน ดังนั้นหากคุณต้องการชิมและเปรียบเทียบเนื้อวากิวคุณภาพสูงได้อย่างง่ายดาย ลองซื้อเอกิเบนเหล่านี้ดูได้เลยครับ!

Tajima Beef Gyumeshi (但馬牛 牛めし) - 1,180 เยน (รวมภาษี)

เนื้อทาจิมะ เนื้อวากิวที่ดีที่สุดของจังหวัดเฮียวโกะ ปรุงในสไตล์สุกี้ยากี้แบบคันไซ พร้อมข้าวแช่ในน้ำซุปดาชิที่จะทำให้คุณอยากอาหารถึงขั้นสุด!

Takumi no Waza Matsusaka Gyu Monogatari (匠の技松阪牛物語) - 3,800 เยน (รวมภาษี)

กล่องเบนโตะสุกี้ยากี้อุ่นเองได้ทำจากเนื้อมัตสึซากะและข้าวโคชิฮิคาริจากจังหวัดมิเอะ ตัวภาชนะมีเชือกสำหรับเริ่มทำความร้อน เมื่อดึงเชือก อาหารก็จะถูกอุ่นโดยภาชนะ และคุณสามารถเพลิดเพลินกับเบนโตะอุ่น ๆ ได้ภายในเวลาประมาณ 5 ถึง 8 นาที เป็นที่รู้จักกันว่าเป็นเอกิเบนแบบอุ่นเองได้อันแรกของญี่ปุ่นครับ

Moo Taro Bento (モー太郎弁当) - 1,500 เยน (รวมภาษี)

เอกิเบนมาพร้อมทำนองเพลงแบบแรกของญี่ปุ่น เมื่อเปิดฝาออก ทำนองเพลงกล่อมเด็กญี่ปุ่น "ฟุรุซาโตะ" จะดังขึ้น แพ็คเกจรูปวัวซึ่งเกี่ยวข้องกับสุกี้ยากี้เนื้อวันขนดำญี่ปุ่นคุโรเกะนั้นดูทรงพลังอย่างมาก

• รู้จักแบรนด์วากิวญี่ปุ่นใน 5 นาที
• คุโรเกะ วากิว คืออะไร? เนื้อโกเบ เนื้อมิยาซากิ .. อะไรคือความแตกต่าง?

③ เอกิเบนที่มีอาหารทะเลเป็นจานหลักที่เต็มไปด้วยความอุดมสมบูรณ์ขอท้องทะเลสุดหรูหรา!

หากคุณมาเยือนญี่ปุ่น ประเทศบนหมู่เกาะที่ล้อมรอบด้วยทะเล ก็ไม่ควรพลาดอาหารทะเลที่แต่ละจังหวัดภูมิใจนำเสนอ รับประทานเอกิเบนที่เต็มไปด้วยปูและกุ้งและท่องไปทั่วญี่ปุ่นด้วยต้อมรับรสกันดูนะครับ

Echizen Kani Meshi (越前かにめし) - 1,380 เยน (รวมภาษี)

อาหารประเภทปูเป็นตัวแทนของอาหารฤดูหนาวของจังหวัดฟุคุอิ ข้าวหุงกับรังไข่ปูเซโกะและมิโซะปู ราดด้วยเนื้อปูหิมะสีแดงขูดฝอยและเนื้อปูหิมะเป็นชิ้น ๆ ทำให้เป็นเอกิเบนปูที่ต้องทานสำหรับผู้ที่ชอบกินปูทุกคนครับ

* ผลิตภัณฑ์นี้ไม่ได้ใช้ปูเอจิเซ็น

Echizen Amaebi x Kani Gassen (越前甘えび×かに合戦) - 1,430 เยน (รวมภาษี)

การร่วมงานกันของกุ้งหวานและปูหิมะสีแดงที่คนรักอาหารทะเลไม่อาจต้านทานได้ เนื้อก้ามของปูหิมะสีแดงมีปริมาณและผลกระทบทางสายตาที่โดดเด่นครับ!

• ปูญี่ปุ่นยอดนิยม 6 ชนิดและหาทานได้ที่ไหน

กินเอกิเบนบนรถไฟได้ไหม?

ในยุคเมจิ (ค.ศ. 1868-1912) เมื่อการรถไฟได้ถือกำเนิดขึ้น การรับประทานอาหารต่อหน้าคนอื่นถือเป็นการเสียมารยาท และการรับประทานอาหารและดื่มบนรถไฟก็ถูกวิจารณ์และถูกห้าม แต่ในปัจจุบันนี้ กฎห้ามรับประทานอาหารและดื่มบนรถไฟที่เข้มงวดนั้นก็ไม่ได้มีการระบุตายตัวแต่อย่างใด เนื่องจากชินคันเซ็นและรถไฟด่วนพิเศษจำเป็นต้องเดินทางเป็นระยะไกล ผู้โดยสารจำนวนมากจึงนำอาหารและเครื่องดื่มขึ้นรถไฟ อย่างไรก็ตามควรหลีกเลี่ยงอาหารที่มีกลิ่นแรง งดส่งเสียงดัง และควรรักษามารยาทภายในรถไฟ นอกจากนี้ หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารและเครื่องดื่มในรถไฟที่มีผู้คนพลุกพล่าน โดยเฉพาะในชั่วโมงเร่งด่วนตอนเช้าครับ

สำหรับผู้อ่านจากประเทศที่ถือว่าการรับประทานอาหารและดื่มบนรถไฟเป็นการเสียมารยาท อาจเป็นเรื่องที่น่าแปลกใจเล็กน้อยใช่รึเปล่าครับเนี่ย?

สามารถซื้อ "เอกิเบน" ได้ที่ไหน?

เอกิเบนนั้นก็สามารถหาซื้อได้หลายที่ ไม่ได้จำกัดเฉพาะที่สถานีรถไฟเท่านั้น แต่ยังสามารถซื้อตามซูเปอร์มาร์เก็ต ห้างสรรพสินค้า และร้านเฉพาะทางสำหรับเอกิเบนทั่วญี่ปุ่นได้อีกด้วย คุณจะได้พบเจอกับเอกิเบนแบบไหนบ้างระหว่างในการเดินทางเอ่ย?

1. ร้านสะดวกซื้อและร้านค้าตามสถานีหลักในแต่ละจังหวัด:
   【โตเกียว】สถานีโตเกียว สถานีชินจุกุ สถานีชินางาวะ สถานีอุเอโนะ ฯลฯ
   【โอซาก้า】สถานีชินโอซาก้า สถานีอุเมดะ ฯลฯ
   【ฟุกุโอกะ】สถานีฮากาตะ ฯลฯ
   【ฮอกไกโด】สถานีซัปโปโร สถานีฮาโกดาเตะ ฯลฯ
2. เทศกาลเอกิเบนและงานแสดงสินค้าท้องถิ่นที่จัดขึ้นที่ห้างสรรพสินค้า:
   ห้างสรรพสินค้าเคโอ ห้างสรรพสินค้าฮันชิน ฯลฯ
3. งานเอกิเบนจัดขึ้นที่ซุปเปอร์มาร์เก็ตรายใหญ่
   AEON, UNY, Ito-Yokado ฯลฯ
4. ร้านเฉพาะทางเอกิเบน:
   "Ekibenya Matsuri Gransta Tokyo" (ด้านในประตูตรวจตั๋วของสถานี JR Tokyo), "Tabibento Ekiben Nigiwai" (ด้านในและด้านนอกประตูตรวจตั๋วของสถานี JR Shin-Osaka) ฯลฯ

ในญี่ปุ่น นอกจากเอกิเบนแล้ว ยังมี "โซระเบน" (空弁 / Soraben) ซึ่งขายที่สนามบินสำหรับผู้โดยสารเที่ยวบินภายในประเทศ การซื้อและกินทันทีก็ไม่แปลก แต่ก็แนะนำให้นำกลับไปกินที่บ้านหรือแบ่งปันกับเพื่อนฝูงในฐานะของที่ระลึกด้วยครับ อย่างไรก็ตาม เนื่องจากเอกิเบนส่วนใหญ่ควรถูกแช่แข็งเป็นระยะเวลานาน เอกิเบนหลายกล่องจึงมีอายุการเก็บรักษาสั้น (เช่นถึงคืนวันที่ซื้อ) ดังนั้นควรพิจารณาในส่วนนี้ด้วยนะครับ

หากคุ๊ผู้อ่านท่านใดต้องการเจาะลึกเกี่ยวกับวัฒนธรรมเอกิเบนของญี่ปุ่น แจ้งในเราทราบทางช่องคอมเมนท์ได้เลยนะครับ! อาจจะมีแข่งชิม วิดีโอแกะกล่องเอกิเบน หรือภาคต่อ...ก็ได้นะครับเนี่ย...?