KHi nói về hệ thống giáo dục Nhật Bản, không thể không nhắc đến “văn hóa thi cử”. Hệ thống tuyển chọn ở mỗi cấp học, từ mẫu giáo đến đại học, khiến cho hệ thống thi cử ở Nhật trở nên vô cùng đặc biệt ngay cả khi so sánh trên phạm vi toàn cầu. Bài viết này sẽ giới thiệu toàn cảnh về văn hóa thi cử tại Nhật Bản, đồng thời cung cấp những thông tin hữu ích dành cho du học sinh nước ngoài.
Đặc điểm của "thi cử" ở Nhật Bản hiện nay là gì?
Không thể xác định chính xác thời điểm bắt đầu của hệ thống thi tuyển ở Nhật Bản, nhưng việc tuyển chọn dựa trên năng lực học tập đã trở thành trung tâm kể từ sau khi hệ thống đại học mới được thành lập vào năm 1949. Sau đó, nhằm tiếp nhận đa dạng học sinh, chế độ tuyển sinh theo hình thức tiến cử đã được áp dụng từ năm học 1967. Về kỳ thi thống nhất trên toàn quốc, kỳ thi trung tâm tuyển sinh đại học được triển khai từ năm 1990, và từ năm 2021, để đánh giá đa chiều năng lực tư duy và khả năng phán đoán thì kỳ thi kỳ chung tuyển sinh đại học đã được đưa vào sử dụng.
Về kỳ thi tuyển sinh mẫu giáo và tiểu học
Tại sao phải thi tuyển từ bậc tiểu học? Kỳ thi tuyển sinh mẫu giáo cũng tồn tại
Một nét văn hóa đặc biệt của Nhật Bản là kỳ thi vào tiểu học, thường được gọi là “ojuken”. Thực tế, thậm chí còn có cả kỳ thi vào mẫu giáo, và quá trình thi cử có thể bắt đầu từ khi trẻ chỉ mới 3–4 tuổi. Đây là hiện tượng rất hiếm gặp trên thế giới. Một trong những lý do đằng sau hệ thống này là khát khao được theo học hệ thống giáo dục liên thông từ tiểu học lên tới đại học. Tại các trường danh tiếng như Trường Tiểu học Keio Yochisha, Trường Tiểu học Waseda Jitsugyo, Trường Tiểu học Gakushuin hay Trường Tiểu học Aoyama Gakuin, học sinh gần như được đảm bảo tiếp tục học lên các trường đại học thuộc cùng hệ thống. Nhờ đó, các em có lợi thế là không phải tham gia vào cuộc cạnh tranh thi cử khốc liệt ở những giai đoạn sau. Nội dung kỳ thi vào tiểu học bao gồm: các câu hỏi về hình học và số lượng, quan sát hành vi trong nhóm, kiểm tra thể chất, phỏng vấn, vẽ tranh và làm đồ thủ công. Mục tiêu là đánh giá toàn diện mức độ phát triển của trẻ.
Về kỳ thi tuyển sinh trung học cơ sở
Ở khu vực thủ đô thì có nhiều người tham gia kỳ thi tuyển sinh trung học cơ sở ?
Kỳ thi tuyển sinh trung học cơ sở không phải là một hiện tượng trên toàn quốc. Kỳ thi này thường chỉ tập trung ở khu vực thủ đô (Tokyo, Kanagawa, Chiba, Saitama). Theo số liệu năm 2024, tỷ lệ thi tuyển sinh trung học cơ sở tại khu vực thủ đô đã đạt khoảng 20%, đặc biệt là ở Tokyo, có những khu vực mà cứ 4 người thì có 1 người đã trải qua kỳ thi tuyển sinh trung học cơ sở.
Chủ yếu là trường nam sinh và trường nữ sinh
Một đặc điểm nổi bật trong kỳ thi trung học cơ sở là sự hiện diện mạnh mẽ của các trường dành riêng cho nam hoặc nữ. Bộ ba trường danh tiếng dành cho nam sinh gồm Trường Trung học cơ sở Kaisei, Azabu và Musashi; trong khi đó, bộ ba trường danh tiếng dành cho nữ sinh gồm Trường Trung học cơ sở Oin, Joshi Gakuin và Futaba. Tất cả các trường kể trên đều là các trường đơn giới. Đây là một nét khác biệt rõ rệt so với các quốc gia châu Á khác, nơi mà hình thức giáo dục chung cho cả nam và nữ mới là xu hướng chủ đạo.
Về kỳ thi tuyển sinh trung học phổ thông
Điểm nội dung học bạ
Một trong những đặc điểm lớn của kỳ thi vào cấp ba ở Nhật Bản là hệ thống điểm nội dung học bạ (gọi là naishinten). Đây là hệ thống đánh giá kết quả đỗ hay trượt dựa trên việc cộng điểm từ thành tích học tập và thái độ sinh hoạt trong suốt 3 năm học trung học cơ sở, cùng với kết quả bài thi vào ngày thi chính thức. Không chỉ điểm kiểm tra định kỳ được tính đến, mà cả các yếu tố như: bài tập được nộp, thái độ trong lớp học, và hoạt động câu lạc bộ cũng được đưa vào tiêu chí đánh giá.
Kỳ thi thử và henshachi
Khi nói về văn hóa thi cử ở Nhật Bản, không thể không nhắc đến khái niệm "hensachi" (chỉ số độ lệch chuẩn). Đây là một con số thể hiện vị trí tương đối của thí sinh, lấy điểm trung bình là 50 làm mốc. Văn hóa xếp hạng học sinh và trường học bằng các con số như thế này đã ăn sâu vào xã hội Nhật. Chính vì vậy, các kỳ thi thử (moshi) được tổ chức định kỳ cũng là một đặc điểm nổi bật, và hensachi được sử dụng như một chỉ số quan trọng để lựa chọn trường nguyện vọng.
Về kỳ thi tuyển sinh đại học
Văn hóa Trung tâm luyện thi và trường dự bị
Một yếu tố quan trọng hỗ trợ kỳ thi đại học ở Nhật Bản chính là các trung tâm luyện thi( juku) và trường dự bị đại học (yobiko). Từ các trung tâm lớn như Kawaijuku, Sundai Yobikō, Yoyogi Seminar, cho đến các lớp học kèm cá nhân, nhiều loại hình dịch vụ giáo dục đa dạng được cung cấp để phục vụ nhu cầu ôn luyện của học sinh. Khi bước vào giai đoạn ôn thi, nhiều học sinh Nhật Bản dành thời gian mỗi ngày sau giờ học để đến các trung tâm luyện thi.
Có một con đường để thử thách lại được gọi là "ronin"
Ở Nhật Bản có một chế độ rất độc đáo gọi là ''ronin''. Đây là chế độ cho phép các học sinh thi đại học trượt được dành ra một năm để chuẩn bị lại cho kỳ thi năm sau. Đặc biệt, với những thí sinh hướng đến các khoa khó như ngành y, việc nỗ lực thi lại trong nhiều năm liên tiếp không phải là điều hiếm gặp.
Văn hóa cầu nguyện thú vị của Nhật Bản để vượt qua kỳ thi
Trong mùa thi cử ở Nhật Bản, người ta có thể thấy nhiều phong tục cầu may mắn cho việc đỗ đạt như viếng thăm đền thờ, thưởng thức các món ăn mang ý nghĩa may mắn, hay sử dụng các vật phẩm cầu nguyện đỗ đạt. Ở đây, chúng tôi sẽ giới thiệu một số phong tục tiêu biểu.
Lễ bái tại đền thờ, ema và bùa may mắn
Ngôi đền thờ Sugawara Michizane, được mệnh danh là thần học tập, được nhiều thí sinh và gia đình của họ ghé thăm hàng năm. Đặc biệt nổi tiếng là Đền Kitano Tenmangu ở Kyoto và Đền Dazaifu Tenmangu ở Fukuoka. Bạn có thể thấy họ viết lời chúc vượt qua kỳ thi trên ema và mua bùa may mắn.
Các món ăn cầu may mắn như Kit Kat và katsudon
Ngoài việc cầu nguyện đỗ đạt tại đền thờ, các món ăn cầu may bằng cách chơi chữ cũng rất phổ biến.
Kit Kat là một cách chơi chữ của "kitto katsu"( nhất định thắng lợi, Katsudon là một cách chơi chữ của "katsu"( thắng lợi), đậu bắp khi cắt ra có hình ngũ giác( gokaku) sẽ gợi nhớ đến chữ "thi đỗ" ( gokaku) và bánh gấu Koala March mang hàm ý không trượt bởi vì gấu túi không rơi từ trên cây.
Vào mùa thi cử, Kit Kat và Koala March sẽ được bán trong các bao bì đặc biệt dễ thương.
Vật phẩm cầu đỗ đạt
Vào mùa thi cử, các hãng sản xuất văn phòng phẩm tại Nhật Bản cho ra mắt hàng loạt sản phẩm giới hạn với chủ đề cầu chúc đỗ đạt, nhằm tiếp thêm động lực cho các thí sinh. Có rất nhiều vật dụng thiết thực mà thí sinh có thể sử dụng ngay trong kỳ thi, như bút chì ngũ giác (dựa trên cách chơi chữ với từ "gokaku" – đỗ đạt), bút chì có ruột khó gãy, hay tẩy “may mắn” với thiết kế và màu sắc mang ý nghĩa tốt lành. Những sản phẩm này không chỉ có tính thực tiễn cao mà còn mang lại cảm giác an tâm, như một “bùa hộ mệnh” tinh thần, giúp thí sinh vững tin rằng mình nhất định sẽ đỗ. Chính vì thế, chúng rất được ưa chuộng.
Làm thế nào để du học Nhật Bản?
Nhật Bản chào đón nhiều sinh viên quốc tế từ khắp nơi trên thế giới, khiến nơi đây trở thành điểm đến học tập hấp dẫn cho sinh viên đang tìm kiếm một nền giáo dục chất lượng cao và trải nghiệm văn hóa độc đáo. Tuy nhiên, để vào được một trường đại học ở Nhật Bản, bạn cần phải vượt qua một số kỳ thi quan trọng. Dưới đây là một số thông tin thi cử cần thiết mà những ai muốn du học Nhật Bản nên biết.
Kỳ thi năng lực tiếng Nhật (JLPT)
Đối với du học sinh đang cân nhắc du học Nhật Bản, chứng minh trình độ tiếng Nhật là một trong những yêu cầu thiết yếu. Kỳ thi năng lực tiếng Nhật (JLPT) được công nhận trên toàn thế giới là một bài kiểm tra đo lường và chứng nhận trình độ tiếng Nhật của những người không phải là người bản ngữ.
Tổng quan về JLPT
- Số lần tổ chức: Hai lần một năm (Tháng Bảy và Tháng Mười Hai)
- Cấp độ: 5 cấp độ từ N1 (Nâng cao) đến N5 (Sơ cấp)
- Trang web chính thức: tại đây
Đặc biệt nếu bạn muốn vào một trường đại học ở Nhật Bản, bạn nên đạt được trình độ N1 (trình độ cao nhất). Ở cấp độ này, sinh viên có thể thể hiện sự hiểu biết của mình về tiếng Nhật, vì nó được sử dụng trong nhiều bối cảnh khác nhau và chứng minh rằng họ có các kỹ năng tiếng Nhật cần thiết cho các bài giảng đại học và các hoạt động nghiên cứu.
Kỳ thi tuyển sinh đại học Nhật Bản dành cho sinh viên quốc tế (EJU)
Tuyển sinh Đại học Nhật Bản dành cho sinh viên quốc tế (EJU) là kỳ thi đánh giá các kỹ năng học thuật tiếng Nhật và kiến thức cơ bản cần thiết cho sinh viên quốc tế vào các trường đại học Nhật Bản (hệ cử nhân).
Tổng quan về EJU
- Số lần tổ chức: Hai lần một năm (Tháng Sáu và Tháng Mười Một)
- Môn thi: Tiếng Nhật
Khoa học (chọn 2 trong 3 môn vật lý, hóa học và sinh học) Các môn học tổng hợp (Chính trị, Kinh tế, Xã hội, Địa lý, Lịch sử) Toán
- Trang web chính thức: tại đây
Bạn sẽ cần chọn các môn thi do từng trường đại học ở Nhật Bản chỉ định và tham gia kỳ thi. Nhiều trường đại học tư thục quốc gia, công lập và nổi tiếng sử dụng kết quả EJU như một tài liệu quan trọng để tuyển sinh.
Bảng xếp hạng các trường đại học nổi tiếng do sinh viên quốc tế bình chọn
Theo dữ liệu năm 2024, các trường đại học nổi tiếng nhất ở Nhật Bản đối với sinh viên quốc tế là:
| Đại học Waseda | 5.562 người |
| Đại học Tokyo | 4,793 người |
| Đại học Ritsumeikan | 3.258 người |
| Đại học Kyoto | 2.791 người |
| Đại học Ritsumeikan Châu Á Thái Bình Dương | 2,776 người |
Nguồn: https://www.studyinjapan.go.jp/ja/_mt/2025/04/data2024z.pdf
Các trường đại học ở Nhật Bản nổi tiếng với sinh viên quốc tế bao gồm Đại học Waseda và Đại học Ritsumeikan. Các trường đại học này được đánh giá cao về các chương trình giáo dục quốc tế mở rộng, cung cấp các lớp học bằng tiếng Anh và phát triển hệ thống hỗ trợ cho sinh viên quốc tế. Trong những năm gần đây, nhiều trường đại học đã mở rộng hệ thống học bổng và tăng cường hỗ trợ việc làm.
Hãy tham khảo văn hóa thi cử và thông tin du học được giới thiệu trong bài viết này và cân nhắc du học Nhật Bản nhé!
Comments